Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez sądy powszechne w kontekście niekonstytucyjnych przepisów ustawy - Wyrok SN z dnia 7 listopada 2023 r., sygn. II PSKP 27/22

Sąd powszechny, rozpoznając sprawę, ma kompetencję do pominięcia przepisu ustawy, gdy uzna go za niekonstytucyjny, w przypadku gdy nie ma możliwości skierowania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego, a przepis ten w oczywisty sposób narusza Konstytucję RP.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Romuald Dalewski (przewodniczący) ‎

SSN Jarosław Sobutka (sprawozdawca) ‎

SSN Robert Stefanicki

w sprawie z powództwa A.B. ‎przeciwko Ministerstwu [...] w Warszawie ‎z udziałem Rzecznika Praw Obywatelskich ‎o przywrócenie do pracy, wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, ‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 7 listopada 2023 r., ‎skargi kasacyjnej Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie ‎z dnia 12 maja 2020 r., sygn. akt XXI Pa 45/20,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego. D.S.

Uzasadnienie

Pozwem z 19 kwietnia 2019 r. skierowanym przeciwko Ministerstwu [...] w Warszawie, powód A.B. odwołał się od niezgodnego z prawem stwierdzenia przez pracodawcę wygaśnięcia umowy o pracę i wniósł o orzeczenie w wyroku przywrócenia go do pracy na dotychczasowym stanowisku pracy i dotychczasowych warunkach pracy i płacy oraz zasądzenie od pozwanego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.

Wyrokiem z 18 października 2019 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie Wydział VIII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych odmówił odrzucenia pozwu, oddalił powództwo w całości oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Rejonowy rozpoznający niniejszą sprawę nie miał wątpliwości, że w niniejszej sprawie zaistniało zdarzenie wywołujące skutek w postaci wygaśnięcia stosunku pracy, za które należy uznać fakt złożenia w przeszłości przez powoda oświadczenia lustracyjnego o treści pozytywnej, co bezsprzecznie wynikało ze złożonego do akt sprawy zestawienia i pisma Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. Ponadto okoliczność ta nie została przez powoda zakwestionowana w toku procesu. W konsekwencji pracodawca, kierując się przepisami ustawy z 14 grudnia 2018 r. „o zmianie ustawy o służbie zagranicznej oraz ustawy o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów”, słusznie uznał, że w stosunku do powoda zaistniały przesłanki do wygaśnięcia stosunku pracy z mocy prawa z dniem 5 kwietnia 2019 r. Sąd I instancji podkreślił, że zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym przez Trybunał Konstytucyjny, sąd powszechny jest uprawniony do badania zgodności przepisu ustawy z Konstytucją RP, nie jest jednak władny pominąć takiego przepisu przy rozstrzyganiu sprawy. W powyższe wpisuje się także pogląd judykatury, zgodnie z którym bezpośredniość stosowania Konstytucji RP nie oznacza kompetencji do kontroli konstytucyjności obowiązującego ustawodawstwa przez sądy oraz że dopóki nie zostanie stwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny niezgodność aktu normatywnego z Konstytucją RP, dopóty akt ten podlega stosowaniu. Sąd I instancji wskazał również, że roszczenie o przywrócenie powoda do pracy i wypłaty mu wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy pozostawało nieuzasadnione również z innych względów. Skoro w ustawie z 27 lipca 2001 r. (art. 2a ust. 1) „o służbie zagranicznej” jest wprost powiedziane, że w służbie zagranicznej nie może być zatrudniona osoba, która w okresie od 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pracowała lub pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub była współpracownikiem tych organów w rozumieniu ustawy z 18 października 2006 r. „o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów”, co odnosi się do sytuacji powoda.