Uchwała SN z dnia 5 czerwca 2013 r., sygn. III PZP 2/13

Powództwo pracownika o dopuszczenie do pracy, dochodzone przeciwko pracodawcy negującemu istnienie stosunku pracy, sąd rozpoznaje w składzie określonym w art. 47 § 2 k.p.c.

Teza urzędowa

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)

SSN Halina Kiryło

SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)

Protokolant Halina Kurek

w sprawie z powództwa J. D. przeciwko Zakładom Chemicznym "P." Spółce Akcyjnej o dopuszczenie do pracy, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 czerwca 2013 r., zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w S. z dnia 18 marca 2013 r.,

"Czy sprawa, w której rozpoznaje się żądanie o dopuszczenie do pracy, przy braku równoczesnego żądania ustalenia istnienia stosunku pracy, winna być rozpoznana w składzie jednego sędziego zgodnie z treścią przepisu art. 47 § 1 k.p.c.?"

podjął uchwałę:

powództwo pracownika o dopuszczenie do pracy, dochodzone przeciwko pracodawcy negującemu istnienie stosunku pracy, sąd rozpoznaje w składzie określonym w art. 47 § 2 k.p.c.

Uzasadnienie

Sformułowane w sentencji postanowienia Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w S. z dnia 18 marca 2013 r. zagadnienie prawne wyłoniło się przy rozpoznawaniu apelacji strony pozwanej - w sprawie z powództwa J. D. przeciwko Zakładom Chemicznym P. S.A.- od wyroku wydanego w składzie jednego sędziego i dwóch ławników Sądu Rejonowego S. - Centrum Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w S. z dnia 17 lipca 2012 r., mocą którego Sąd Rejonowy nakazał pozwanemu pracodawcy dopuścić powoda do pracy na poprzednich warunkach. W sprawie tej powód domagał się w pozwie: 1) ustalenia, że umowy o pracę na czas określony z okresu od 1 grudnia 2008 r. do 31 grudnia 2011 r. przekształciły się w umowę o pracę na czas nieokreślony, 2) nakazania przywrócenia go na dotychczasowe stanowisko pracy i wypłatę wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. W odpowiedzi na wezwanie Sądu nadesłał w dniu 14 lutego 2012 r. pismo procesowe, w którym zmodyfikował punkt drugi pozwu, wnosząc o dopuszczenie go do pracy. Po zakończeniu posiedzenia wyjaśniającego Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 22 lutego 2012 r. umorzył postępowanie „w zakresie roszczenia o ustalenie” uznając, że powód cofnął pozew w zakresie ustalenia, że umowy o pracę na czas określony przekształciły się w umowę o pracę na czas nieokreślony (mimo, że nie wynika to z pisma powoda, ani z protokołu posiedzenia wyjaśniającego). Uzasadnienie wyroku Sądu Rejonowego z dnia 17 lipca 2012 r. wskazuje, iż dopuszczenie powoda do pracy wynikało z konstatacji, że zawarcie terminowej umowy o pracę z naruszeniem art. 13 ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców - jest równoznaczne z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony. Apelację od tego wyroku wywiódł pozwany, zarzucając m. in. nieważność postępowania ze względu na naruszenie art. 47 § 2 k.p.c. przez wydanie wyroku w „składzie ławniczym”, zamiast orzeczenia w składzie jednoosobowym.

Rozpoznając apelację strony pozwanej od wskazanego wyżej wyroku Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy w S. powziął poważne wątpliwości co do przedstawionego na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego o treści określonej w postanowieniu z dnia 18 marca 2013 r. W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 47 § 1 k.p.c. zasadę stanowi orzekanie w pierwszej instancji w składzie jednoosobowym, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przy zastosowaniu ścisłej (zawężającej) wykładni przepisu art. 47 § 2 pkt 1 k.p.c. należałoby przyjąć, że przedmiotowa sprawa nie podlega rozpoznaniu w składzie ławniczym, gdyż roszczenie o dopuszczenie do pracy nie zostało wymienione w tym przepisie. Z drugiej strony, mając na uwadze uwagi podniesione w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2009 r., I PZP 8/08 - OSNP 2009/17-18/219, Sąd Okręgowy wskazał, że sprawy określone w przepisie art. 47 § 2 pkt 1 k.p.c. stanowią większość spraw rozpoznawanych przez sądy pracy, a zatem w sprawach z zakresu prawa pracy „faktyczną” zasadą odnoszącą się do składu sądu jest skład „ławniczy”. W tym kontekście podniósł, że najczęściej spotykaną w prawie pracy w orzecznictwie sądów formą restytucji stosunku pracy jest roszczenie o przywrócenie do pracy lub właśnie dopuszczenie do pracy. Drugie z wymienionych roszczeń stosowane jest w przypadku, gdy pracodawca nie składa pracownikowi oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy, lecz dochodzi do wniosku, że uległ on rozwiązaniu. Zarówno roszczenie o przywrócenie do pracy, jak roszczenie o dopuszczenie do pracy mają podobny cel - powrót pracownika do pracy, jaką wykonywał u pozwanego pracodawcy. Przesłanką dopuszczenia do pracy jest ustalenie jego istnienia, co prowadzi do wniosku, że powództwo o dopuszczenie do pracy niesie równy ciężar gatunkowy z powództwem o przywrócenie do pracy i powinno być rozpoznane w analogicznym trybie jak sprawa o przywrócenie do pracy. Roszczenie o dopuszczenie do pracy mogło zostać pominięte przez ustawodawcę w treści art. 47 § 2 pkt 1 k.p.c. z tej przyczyny, że nie zostało wprost wyartykułowane w Kodeksie pracy. Niekiedy jednak, jak zauważa Sąd Okręgowy, roszczenie o dopuszczenie do pracy kierowane jest przy braku wątpliwości co do istnienia stosunku pracy, a jedynie sporu co do treści stosunku pracy (dopuszczenie do pracy określonego rodzaju), czy sporu co do przesłanek wykonywania umówionej pracy (badania lekarskie). Ponadto zdarzają się sytuacje, w których przesłanką dochodzenia określonego roszczenia (np. o wynagrodzenie) pozostaje uprzednie ustalenie, że strony łączył stosunek pracy. W konsekwencji skład sądu w sprawie o dopuszczenie do pracy - w sytuacji braku równoczesnego żądania ustalenia istnienia stosunku pracy - miałby zależeć w głównej mierze od stanowiska procesowego pozwanego, czego nie można zaakceptować. Z drugiej jednak strony wszystkie roszczenia w prawie pracy wiążą się z ustaleniem istnienia, że strony łączył lub łączy stosunek pracy (np. o ekwiwalent za niewykorzystany urlop). W przypadku, gdy roszczenia tego rodzaju stanowią samoistną podstawę powództwa, rozpoznawane są w składzie jednego sędziego, pomimo tego, że ich zasadność uzależniona jest od dokonania przez Sąd ustaleń faktycznych w zakresie istnienia, nawiązania, czy wygaśnięcia stosunku pracy.