Postanowienie SN z dnia 20 marca 2024 r., sygn. II USK 219/23

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jolanta Frańczak

w sprawie z odwołania S. Sp. z o.o. w W.
‎przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych […] Oddziałowi w Warszawie
‎z udziałem J. K. i S. Sp. z o.o. w W.
‎o podleganie ubezpieczeniom społecznym,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 20 marca 2024 r.,
‎skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie
‎z dnia 2 marca 2023 r., sygn. akt III AUa 1632/22,

1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,

2. zasądza od organu rentowego na rzecz odwołującej się oraz S. Spółki z o.o. w W. tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego kwoty po 240 zł (dwieście czterdzieści) z ustawowymi odsetkami za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia zobowiązanemu orzeczenia do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 2 marca 2023 r. przy udziale S. Spółki z o.o. w W. (dalej jako S.) oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych […] Oddział w Warszawie od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 15 marca 2022 r., którym zmieniono zaskarżoną przez odwołującą się S. Spółkę z o.o. w W. (dalej także jako płatnik składek) decyzję organu rentowego z dnia 15 września 2020 r. w ten sposób, że stwierdzono, iż zainteresowany J. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 9 grudnia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2017 r. oraz od dnia 30 sierpnia 2018 r. do nadal jako pracownik płatnika składek oraz orzekł o kosztach procesu.

W wyrokach Sądów meriti przyjęto, iż zainteresowany był zatrudniony w S. na podstawie umowy o pracę jako pracownik ochrony od dnia 9 grudnia 2013 r. do dnia 30 listopada 2015 r. W spornym okresie miał też umowy zlecenia zawarte z odwołującą się, na podstawie których wykonywał te same czynności co w oparciu o umowę o pracę zawartą z S.. Odwołująca się jest wspólnikiem spółki S.. Obie spółki wchodzą w skład jednej grupy kapitałowej, w której jednostką dominującą jest odwołująca się. Decyzją z dnia 25 lutego 2019 r. organ rentowy określił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zainteresowanego z tytułu wykonywania umowy o pracę w S. przy uwzględnieniu wynagrodzenia uzyskiwanego na podstawie umowy zlecenia zawartej z odwołującą się. Zaskarżoną w tej sprawie decyzją organ rentowy uchylił decyzję z dnia 25 lutego 2019 r. i stwierdził, że zainteresowany podlega jako pracownik obowiązkowym ubezpieczeniom u odwołującej się jako płatnika składek z tytułu wykonywania zawartej umowy o pracę z S.. Sądy obu instancji przyjęły, że organ rentowy zaskarżoną decyzją nieprawidłowo zastosował art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2023 r., poz. 1230 ze zm., dalej jako ustawa systemowa), ponieważ dla prawidłowego zastosowania tego przepisu nie dokonuje się stwierdzenia fikcyjności (nieważności) umowy cywilnoprawnej. Na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej to S. powinna być płatnikiem składek od przychodu uzyskiwanego przez zainteresowanego z umowy o pracę i umowy zlecenia, a nie odwołująca się. W sprawie zwrócono uwagę na niejasność argumentacji prawnej organu rentowego w odniesieniu do powołanego w decyzji art. 58 § 1 k.c., ponieważ nie wiadomo która umowa (zlecenia czy o pracę) w ocenie organu rentowego pozostawała nieważna. Jeśli miałaby być nią umowa o pracę, to wówczas zainteresowany podlegałby ubezpieczeniom jako zleceniobiorca odwołującej się, lecz nie jako pracownik z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Na podstawie sentencji oraz uzasadnienia decyzji możliwe jest uznanie - zdaniem Sądów obu instancji - że organ rentowy stwierdził z jednej strony nieważność umowy zlecenia zawartej z odwołującą się, traktując ją jako umowę o pracę i jednocześnie uznał nieważność umowy o pracę zawartej przez zainteresowanego ze spółką zależną S., traktując całość pracy jako świadczenie w ramach umowy o pracę na rzecz płatnika składek. W takiej jednak sytuacji zainteresowany pozostawałby objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym jedynie z tytułu zatrudnienia (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej), również bez konieczności zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.