Postanowienie SN z dnia 20 marca 2024 r., sygn. II USK 33/23

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jolanta Frańczak

w sprawie z odwołania H. M.
‎przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie
‎o wysokość policyjnej renty rodzinnej,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 20 marca 2024 r.,
‎skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
‎z dnia 4 listopada 2022 r., sygn. akt III AUa 2059/21,

odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

UZASADNIENIE

Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 4 listopada 2022 r., po rozpoznaniu apelacji H. M. (dalej jako odwołująca się), zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 7 lipca 2021 r. w pkt 1 oraz poprzedzającą go decyzję Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie (dalej jako organ emerytalny) z dnia 7 sierpnia 2017 r., ustalającą ponownie, począwszy od dnia 1 października 2017 r., wysokość przyznanej odwołującej się policyjnej renty rodzinnej po zmarłym emerycie na kwotę 1.747,19 zł i ustalił wysokość tego świadczenia od dnia 1 października 2017 r. z pominięciem art. 24a ust. 1-3 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2023 r., poz. 1280 ze zm., dalej ustawa zaopatrzeniowa).

Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, że w spornym okresie, tj. od dnia 20 sierpnia 1953 r. do dnia 14 grudnia 1954 r., mąż odwołującej się pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, jednak odmiennie ocenił dopuszczalność obniżenia renty rodzinnej odwołującej się w oparciu o przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r., poz. 2270, dalej jako ustawa zmieniająca z 2016 r.), przyjmując, że na skutek wydania zaskarżonej decyzji nastąpiła znacząca ingerencja w wysokość przysługującego jej świadczenia rentowego. Składając wniosek o prawo do renty rodzinnej odwołująca się działała w określonych warunkach nabycia tego prawa i zasady ustalania jego wysokości były oznaczone. Zmiana wysokości świadczeń byłych funkcjonariuszy dokonana na podstawie ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2009 r. Nr 24, poz. 145, dalej jako ustawa z 2009 r.) nie obejmowała rent rodzinnych. Odwołująca się mogła zatem pozostawać w przekonaniu, że zasady dotyczące ustalania rent rodzinnych funkcjonariuszy nie ulegną istotnemu przekształceniu. Co więcej, dawało to podstawy do uznania, że zasadą jest, iż wdowy, wdowcy i dzieci uprawnione do rent rodzinnych nie ponoszą odpowiedzialności za przebieg służby zmarłych funkcjonariuszy i nie są obarczane winą za niepopełnione przez siebie czyny. Odwołująca się uzyskała prawo do renty rodzinnej mając 61 lat, a obniżenie tego świadczenia nastąpiło w 2017 r., gdy miała 72 lata. Bezsprzecznie nie ma więc możliwości dostosowania się do nowej sytuacji; jej wiek i związany z tym stan zdrowia sprawiają, że nie jest możliwe podjęcie przez nią zatrudnienia, czy poszukiwanie innych źródeł dochodu, które skompensowałyby zmniejszenie wysokości świadczenia rentowego, zatem jednostkowo i indywidualnie ponosi ona istotne negatywne skutki zmienionej regulacji. Wysokość przyznanego jej świadczenia rentowego uległa bardzo dużemu obniżeniu, co - zważywszy na wiek i stan zdrowia - stanowi bardzo dużą indywidualną dolegliwość. Duży, bo 11-letni interwał czasowy między przyznaniem prawa do renty rodzinnej a zmianą zasad ustalania jej wysokości w powiązaniu z rozmiarem skutku (tj. istotnym obniżeniem wysokości świadczenia) sprawiają, że możliwa jest ocena o niezachowaniu w niniejszej sprawie zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Stąd Sąd Apelacyjny uznał, że wysokość renty rodzinnej odwołującej się powinna zostać ustalona z pominięciem art. 24a ust. 1 w związku z art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej.