Wyrok SN z dnia 21 października 2020 r., sygn. I UK 120/19

Urlop macierzyński jest obowiązkowym urlopem ustawowym i tylko ściśle określona przesłanka powoduje jego skrócenie. Artykuł 180 § 5 k.p. oznacza tylko tyle, że w określonym czasie pracownica może zrezygnować z pozostałej części urlopu. Przepis ten nie zajmuje się sytuacją, w której matka podejmuje pracę zarobkową przed upływem 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Podjęcie przez nią takiej pracy w tym okresie i w ogóle w czasie podstawowego urlopu macierzyńskiego, a tym bardziej w okresie kolejnych urlopów, nie jest równoznaczne z rezygnacją z pozostałej części urlopu macierzyńskiego.

Rachunkowość Budżetowa nr 6/2021

Nie rezygnuje z podstawowego urlopu macierzyńskiego matka, która w 13-tym tygodniu po urodzeniu dziecka podejmuje pracę zarobkową w wymiarze 1/4 etatu, tym bardziej gdy w tym czasie organ rentowy niezasadnie wyłączył ją z ubezpieczeń społecznych.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Krzysztof Staryk (przewodniczący)

SSN Leszek Bielecki

SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)

w sprawie z odwołania P.K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł. o zasiłek macierzyński, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 21 października 2020 r., skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. z dnia 23 października 2018 r., sygn. akt VIII Ua [...],

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Ł. do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z 23 października 2018 r. oddalił apelację skarżącej wnioskodawczyni P.K. od wyroku Sądu Rejonowego dla Ł.[...] z 6 kwietnia 2018 r., który oddalił jej odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł. z 14 grudnia 2017 r. Decyzją tą pozwany przyznał wnioskodawczyni prawo do zasiłku chorobowego za okres od 7 kwietnia do 16 lipca 2015 r. i zasiłku macierzyńskiego za okres od 17 lipca do 16 października 2015 r., odmówił prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 17 października do 3 grudnia 2015 r., prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego od 4 grudnia 2015 r. do 14 stycznia 2016 r. oraz prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego od 15 stycznia 2016 r. do 14 lipca 2017 r. Przyczyną odmowy dalszego zasiłku było stwierdzenie, iż ubezpieczona zrezygnowała z urlopu macierzyńskiego wobec powrotu do pracy i wykonywania jej w wymiarze 1/4 czasu pracy, co nie było dopuszczalne przed upływem 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Wnioskodawczyni zarzuciła, że brak jest przepisu do pozbawienia jej prawa do zasiłku macierzyńskiego wyłącznie z tego powodu, że w trakcie urlopu macierzyńskiego podjęła pracę zarobkową. Pozwany bezzasadnie przyjął, że zrezygnowała z urlopu macierzyńskiego, gdyż praca maksymalnie 10 godzin tygodniowo nie powodowała utraty możliwości sprawowania opieki nad dzieckiem. Przyczyną podjęcia zatrudnienia była trudna sytuacja materialna w związku z długotrwałym postępowaniem sądowym w sprawie o ustalenie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni była zatrudniona w przedsiębiorstwie jej ojca od 2 listopada 2009 r. 17 lipca 2015 r. urodziła syna. 17 października 2015 r. w drodze aneksu do umowy o pracę strony obniżyły wymiar czasu pracy do 1/4 etatu i zmniejszyły proporcjonalnie wynagrodzenie do 700 zł. Wnioskodawczyni nie składała oświadczenia o rezygnacji z urlopu macierzyńskiego. W związku z powrotem do pracy jej mąż nie przejął opieki nad dzieckiem i kontynuował własne zatrudnienie. Sąd Rejonowy decyzję pozwanego uznał za prawidłową. Wskazał, że pracownica może zrezygnować z pozostałej części urlopu macierzyńskiego dopiero po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek. Pracownica nie może zrezygnować ze wskazanej części urlopu macierzyńskiego w sposób autonomiczny, skuteczność jej decyzji zależy od tego, czy pracownik - ojciec wychowujący dziecko wystąpi z pisemnym wnioskiem o wykorzystanie pozostałej części urlopu. W przeciwnym wypadku pracownica musi wykorzystać urlop w całości. Wnioskodawczyni po upływie 13 tygodni urlopu macierzyńskiego powróciła do pracy na 1/4 etatu. Nie dokonała rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego na rzecz ojca dziecka, o której mowa w art. 180 § 5 k.p. Nie mogła tego uczynić w okresie korzystania z podstawowego urlopu macierzyńskiego. Nie mogło też dojść do połączenia świadczenia pracy w ograniczonym wymiarze z dalszym przebywaniem na urlopie macierzyńskim, gdyż wnioskodawczyni nie rozpoczęła jeszcze wykorzystywania dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Poprzez jednak zawarcie aneksu do umowy o pracę i realizację jego postanowień doszło do nieprawidłowego, jednakże skutecznego zakończenia korzystania przez ubezpieczoną z urlopu macierzyńskiego i rozpoczęcia świadczenia pracy w wymiarze 1/4 etatu. Nie mogła łączyć pracy z pozostawaniem na urlopie macierzyńskim, dlatego dorozumianie zrezygnowała z urlopu. Wnioskodawczyni przez powrót do pracy 17 października 2015 r. zakończyła korzystanie z urlopu macierzyńskiego i od tej daty nie przysługuje jej również prawo do zasiłku macierzyńskiego. Nastąpiła przerwa w korzystaniu z kolejnych instytucji prawa pracy związanych z macierzyństwem, tj. dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, co spowodowało, że ubezpieczonej nie przysługiwało również prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego od 4 grudnia 2015 r. ani prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego od 15 stycznia 2016 r.