Wyrok SN z 13 listopada 2013 r., sygn. I PK 111/13

Przekroczenie terminu 24 miesięcy, maksymalnego dla kontraktów czasowych zawieranych w czasie kryzysu, nie mogło skutkować przekształceniem umowy terminowej w stałą.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Józef Iwulski

SSN Krzysztof Staryk

Protokolant Anna Matura

w sprawie z powództwa A. M. przeciwko C. Spółce z o. o. w B. o ustalenie istnienia stosunku pracy, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 listopada 2013 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. z dnia 18 grudnia 2012 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powódka A. M. wniosła pozew przeciwko pozwanej „C.” Sp. z o.o. z siedzibą w B. o ustalenie istnienia stosunku pracy na podstawie umowy na czas nieokreślony w okresie począwszy od 1 listopada 2008 r. na stanowisku operatora urządzeń ceramicznych oraz o dopuszczenie jej do pracy na zajmowanym stanowisku w pozwanej spółce. Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa. Sąd Rejonowy w T. wyrokiem z 15 maja 2012 r. w pkt. 1. ustalił, że powódkę A. M. i pozwaną „C.” Sp. z o.o. w B. wiąże stosunek pracy od dnia 1 listopada 2008 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony; w pkt. 2 umorzył postępowanie w pozostałej części; w pkt. 3 nakazał pobrać od pozwanej „C.” Sp. z o.o. w B. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w T. 930,00 złotych tytułem opłaty stosunkowej, od której powódka była zwolniona z mocy prawa. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka A. M. w dniu 31 lipca 2006 r. zawarła z pozwaną „C.” Sp. z o.o. z siedzibą w B. umowę o pracę na okres próbny na stanowisku operator urządzeń ceramicznych od 1 sierpnia 2006 r. do 31 października 2006 r. Po wyekspirowaniu tej umowy strony zawarły umowę na czas określony od 1 listopada 2006 r. do 31 października 2008 r. Drugą umowę o pracę na czas określony strony zawarły na okres od 1 listopada 2008 r. do 31 października 2010 r. Trzecią umowę na czas określony strony zawarły na okres od 1 listopada 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. Umowa o pracę wygasła w wyniku upływu czasu na jaki była zawarta. W ocenie Sądu Rejonowego, w przedmiotowej sprawie zastosowanie mają przepisy art. 35 i art. 13 ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 125, poz. 1035). Z jej art. 13 i art. 35 pkt 1 wynika, że umowy o pracę zawarte na czas określony obowiązujące w dniu wejścia w życie tej ustawy, lecz przewidujące ich rozwiązanie przed utratą jej mocy obowiązującej, poddane są regulacji tej ustawy, nie stosuje się zaś do nich art. 25 k.p. a czas obowiązywania takiej umowy, liczony od dnia wejścia w życie ustawy, jest jednym z okresów zatrudnienia, o których mowa w art. 13 ustawy. Jak zaznaczył Sąd Rejonowy, art. 13 „ustawy antykryzysowej z 2009 r.” nie przewiduje żadnej sankcji z tytułu zawarcia umowy lub umów o pracę naruszających zawarte w nim zakazy. Nie stanowi to również wykroczenia przeciwko prawom pracownika. W ocenie Sądu pierwszej instancji, nie można uznać na podstawie art. 18 § 2 Kodeksu pracy, że postanowienie umowy określające czas jej obowiązywania w części przekraczającej 24 miesiące lub zawarcie kolejnej umowy na czas określony z oznaczeniem końcowej daty jej trwania przekraczającym ten termin są mniej korzystne dla pracownika i dlatego są nieważne, czego skutkiem byłoby skrócenie obowiązywania tych umów do przewidzianego prawem okresu 24 miesięcy. Wobec nieuregulowania tej sprawy w prawie pracy, sankcji, zdaniem Sądu, należy poszukiwać w kodeksie cywilnym (art. 300 k.p.). Możliwe jest przyjęcie, że zawarcie umowy o pracę na czas określony z naruszeniem art. 13 tej ustawy byłoby równoznaczne z zawarciem umowy na czas nieokreślony. Sąd Rejonowy odkreślił, że okresy zatrudnienia powódki w okresie obowiązywania ustawy antykryzysowej wynoszą 28 miesięcy i 10 dni, a więc powyżej zastrzeżonego 24 miesięcznego czasu trwania kolejnych umów o pracę na czas określony. Wobec przekroczenia 24 miesięcznego okresu trwania tych umów strona pozwana, zdaniem Sądu, naruszyła art.13 ustawy antykryzysowej, a łącząca strony umowa na czas określony przekształciła się w umowę na czas nieokreślony. Powyższy wyrok, w zakresie pkt. 1 i 3, został zaskarżony apelacją przez stronę pozwaną. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. wyrokiem z 18 grudnia 2012 r. w pkt. 1. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie „1” (pierwszym) w ten tylko sposób, że ustalił iż powódkę A. M. i pozwaną C.” Sp. z o.o. w B. łączy stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 listopada 2010 r., w pkt. 2 oddalił apelację w pozostałej części. Sąd Okręgowy podkreślił, że w związku z tym iż powódkę z pozwanym łączyły umowy o pracę na czas określony: od 1 listopada 2006 r. do 31 października 2008 r., od 1 listopada 2008 r. do 31 października 2010 r. i od 1 listopada 2010 r. do 31 grudnia 2011 r., spór w przedmiotowej sprawie sprowadza się do oceny, czy tak jak podnosi powódka, druga i trzecia umowa zostały objęte regulacją ustawy z dnia 1 lipca 2009 roku o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 125, poz. 1035 ze zm.), a pozwany zawierając umowę z dnia 1 listopada 2010 r. naruszył przepis art. 13 tej ustawy, gdyż łączny okres zatrudnienia powódki przekroczył 24 miesiące, czy też jak twierdzi pozwany, umowy te nie mogły wywołać skutku, o którym mowa w tym powyższym przepisie. Sąd Okręgowy, powołując art. 13 ust. 1, oraz art. 35 ust. 1 ustawy antykryzysowej oraz odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego (uchwała z 9 sierpnia 2012 r., III PZP 5/12) uznał, że każda umowa zawarta na czas określony przed dniem wejścia w życie ustawy antykryzysowej i rozwiązująca się w terminie w niej ustalonym, przypadającym w czasie obowiązywania tej ustawy, jest pierwszą z kolejnych umów w rozumieniu jej art. 13 ust. 2. Sąd drugiej instancji podkreślił, że wniosek ten może mieć odniesienie do przedmiotowej sprawy tylko w zakresie oceny prawnej umowy łączącej strony, a zawartej przed wejściem w życie ustawy antykryzysowej, czyli umowy na czas określony od dnia 1 listopada 2008 r. do 31 października 2010 r. Umowa ta rozwiązała się z dniem 31 października 2010 r. i gdyby w tej sytuacji pracodawca zawarł kolejną umową na czas określony, np. na okres 6 miesięcy, której łączny okres, licząc od dnia wejścia w życie ustawy antykryzysowej, tj. od dnia 22 sierpnia 2009 r. nie przekraczałby 24 miesięcy to, zdaniem Sądu, nie doszłoby do naruszenia przepisu art. 13 ust. 2. Skoro jednak pracodawca kolejną umowę o pracę zawarł już w okresie obowiązywania ustawy antykryzysowej na okres 13 miesięcy, to w ocenie Sądu Okręgowego należało przyjąć, iż kolejna umowa o pracę zawarta na okres od 1 listopada 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. łącznie z okresem obowiązywania tej pierwszej (zawartej na okres od 1 listopada 2008 r. do 31 października 2010 r.) przekraczała 24 miesiące, przez co doszło do naruszenia przepisów ustawy i nastąpił skutek w postaci przekształcenia tej umowy w umowę na czas nieokreślony. Łączny bowiem czas trwania obu umów, licząc od dnia wejścia w życie ustawy antykryzysowej, tj. od 22 sierpnia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. wyniósł przeszło 28 miesięcy. Sąd Okręgowy przyjął ostatecznie, iż umowa o pracę z dnia 1 listopada 2010 r., jako kolejna z umów, o których mowa w art. 13 ust. 2 winna być bez wątpienia zawarta na czas nieokreślony, „albowiem jej czasokres wraz z czasokresem umowy poprzedzającej przekraczał 24 miesiące, co naruszało przepisy wskazanej wyżej ustawy rodząc tym samym skutek w postaci przekształcenia tejże umowy w umowę na czas nieokreślony”. Powyższy wyrok został w całości zaskarżony skargą kasacyjną wniesioną przez pozwaną, w której zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.: a) art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 125, poz. 1035) przez błędną wykładnię i przyjęcie, iż przekroczenie wyznaczonego przepisem 24 - miesięcznego maksymalnego okresu zawarcia umów na czas określony powoduje przekształcenie umowy w umowę zawartą na czas nieokreślony, podczas gdy żaden z przepisów ustawy, w szczególności ww. artykuł nie określa sankcji dla pracodawcy za naruszenie; b) art. 13 ust. 1 w związku z art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców w związku z art. 25 § 1 k.p. przez przyjęcie, iż przepis ustawy zastępujący zawieszony przepis Kodeksu pracy zawiera w sobie sankcje analogiczne jak w art. 25 k.p., podczas gdy sankcje określone są jedynie w art. 25 k.p., zaś w art. 13 ust. 1 ustawy ustawodawca nie określił normy stanowiącej podstawę odpowiedzialności pracodawcy za przekroczenie łącznego wyznaczonego okresu czasu trwania umów na czas określony. Wskazując na powyższe wniesiono o „uchylenie zaskarżonego wyroku w całości przez Sąd Najwyższy i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi Okręgowemu, ewentualnie uchylenie także wyroku Sądu Rejonowego w T. z dnia 15 maja 2012 r. w całości i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w T., ewentualnie na zasadzie art. 398 k.p.c. o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez zmianę wyroku Sądu Rejonowego w T. z dnia 15 maja 2012 r. w całości i oddalenie powództwa w stosunku do pozwanej”. Skarżąca wniosła także o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.