Uchwała SN składu 7 sędziów SN z dnia 18 maja 2010 r., sygn. III CZP 134/09

Sąd Najwyższy w składzie :

Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący)

SSN Jacek Gudowski SSN Marian Kocon

SSN Barbara Myszka SSN Henryk Pietrzkowski

SSN Marek Sychowicz

SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)

na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej  w dniu 18 maja 2010 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Piotra Wiśniewskiego po rozstrzygnięciu zagadnienia prawnego przedstawionego  przez Rzecznika Praw Obywatelskich we wniosku z dnia 29 grudnia 2009 r., sygn. akt RPO-631535-IV/09/AB,

"Czy w sprawie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym sąd jest związany żądaniem pozwu?"

podjął uchwałę:

W sprawie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym sąd jest związany żądaniem pozwu.

Uzasadnienie

Rzecznik Praw Obywatelskich, działając na podstawie art. 60 § 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 z późn. zm.) w zw. z art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r., Nr 14, poz. 147), przedstawił wniosek o podjęcie uchwały usuwającej istniejące w orzecznictwie sądowym rozbieżności dotyczące wykładni art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361 ze zm. - dalej: „u.k.w.h."), przez określenie granic kognicji sądu w sprawach o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wskazał, że dwie koncepcje, które pojawiły się w procesie interpretacji powyższego przepisu różni spojrzenie na cel postępowania w tego rodzaju sprawach. Pierwszy pogląd, przyjęty w wyrokach z dnia 21 marca 2001 r., III CKN 1214/98 (OSNC 2001, nr 11, poz.165), z dnia 8 października 2002 r., IV CKN 1304/00 (nie publ.) oraz z dnia 7 listopada 2008 r., IV CSK 264/08 (nie publ.) i w uchwale z dnia 28 sierpnia 2008 r., III CZP 76/08 (OSNC 2009, nr 7-8, poz. 113) daje pierwszeństwo wyrażonej w art. 321 § 1 k.p.c. zasadzie dyspozycyjności, natomiast drugie stanowisko przyznaje prymat zasadzie dążenia do zapewnienia wiarygodności ksiąg wieczystych i opowiada się za wyłączeniem postępowania przewidzianego w art. 10 u.k.w.h. spod rygorów tej zasady. Tę myśl prezentują wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r., II CK 192/02 (Monitor Prawniczy 2004, nr 20, s.949) oraz z dnia 8 czerwca 2005 r., l CK 701/04 (Biuletyn SN 2005, nr 9, s.13), zgodnie z którymi orzeczenie wydane w omawianym postępowaniu ma za zadanie doprowadzić treść księgi wieczystej do stanu usprawiedliwiającego zaufanie do niej.

Rzecznik Praw Obywatelskich, po przeanalizowaniu argumentacji przytaczanej na poparcie każdej z przeciwstawnych koncepcji i poglądów wyrażanych w literaturze, przychylił się do drugiego z przedstawionych poglądów, uznając, że prawidłowe jest stosowanie art. 10 u.k.w.h. jako procesowej drogi doprowadzenia stanu prawnego jawnego z księgi wieczystej do obiektywnej zgodności z rzeczywistym stanem prawnym, a nie tylko do stanu zgodnego z wyobrażeniem i żądaniem powoda. Poddanie postępowania przewidzianego w art. 10 ust. 1 u.k.w.h. ograniczeniom z art. 321 § 1 k.p.c. może, jego zdaniem, stworzyć niebezpieczną sytuację, w której domniemanie zgodności praw ujawnionych w księdze wieczystej ze stanem prawnym będzie się odnosić do stanu niezgodnego z prawem, grozić wprowadzeniem w błąd osób zainteresowanych i powodować komplikacje prawne.