Wyrok SN z dnia 3 września 2008 r., sygn. I BP 5/08

Poszkodowanemu pracownikowi, który nabył prawo do emerytury, może przysługiwać w dalszym ciągu renta uzupełniająca, jeżeli wykaże, że gdyby nie niezdolność do pracy wynikająca z wypadku przy pracy, mógłby nadal wykonywać pracę zarobkową, wykorzystując zachowaną zdolność do pracy.

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef lwulski (sprawozdawca), Romualda Spyt.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 września 2008 r. sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości Kopalni Węgla Kamiennego „N.-M.” Spółki z o.o. w upadłości w S. przeciwko Józefowi W. o uchylenie obowiązku płacenia renty wyrównawczej, na skutek skargi pozwanego o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia - wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 9 sierpnia 2007 r. [...]

oddalił skargę.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Sosnowcu wyrokiem z dnia 21 marca 2007 r. [...] w sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości Kopalni Węgla Kamiennego „N.-M.” Spółki z o.o. w upadłości w S. przeciwko Józefowi W: 1) uchylił obowiązek strony powodowej co do zapłaty na rzecz pozwanego renty wyrównawczej orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 13 kwietnia 1999 r. [...]; 2) zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 270 zł tytułem zwrotu opłaty sądowej, 3) nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 549,54 zł tytułem zwrotu wydatków na biegłego oraz 4) odstąpił od obciążania pozwanego kosztami procesu w pozostałym zakresie.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany wskutek wypadku przy pracy jest niezdolny do pracy i pobiera z tego tytułu rentę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) oraz rentę wyrównawczą od Kopalni w kwocie ustalonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 13 kwietnia 1999 r, wydanym w sprawie [...]. Powództwo Józefa W. o podwyższenie renty wyrównawczej za okres od 1 października 2000 r. zostało prawomocnie oddalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 10 maja 2005 r. [...] po ustaleniu, że Józef W. nie ponosi żadnej szkody w dochodach, bowiem gdyby nie wypadek przy pracy, byłby już emerytem, zaś wysokość jego potencjalnej emerytury górniczej byłaby niższa od renty, którą pobiera z FUS. Na podstawie opinii biegłego Sąd pierwszej instancji ustalił, że potencjalna emerytura pozwanego wyliczona według zasad wskazanych w wyroku wydanym w sprawie [...], jest niższa od wypadkowej renty z tytułu niezdolności do pracy, którą pozwany pobiera z FUS. Sąd uznał, że wyrokiem w sprawie [...], została prawomocnie przesądzona data przejścia pozwanego na potencjalną emeryturę, wysokość kwoty bazowej służącej do wyliczenia potencjalnej emerytury oraz wysokość zarobków w chwili przejścia na potencjalną emeryturę. Za oczywiście bezzasadne uznał Sąd Rejonowy zarzuty pozwanego, który twierdził, że gdyby nie zaistniał wypadek przy pracy, to - oprócz potencjalnej emerytury - pobierałby z FUS także 50% renty inwalidzkiej. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, powództwo w takim stanie rzeczy zasługiwało na uwzględnienie. Powołując się na art. 907 § 2 k.c, Sąd Rejonowy zaznaczył, że po wydaniu w 1999 r. wyroku zasądzającego na rzecz pozwanego rentę wyrównawczą „stosunki stron” uległy istotnym zmianom, wskutek czego szkoda pozwanego w dochodach w związku z wypadkiem przy pracy jest w całości wyrównana świadczeniami z ubezpieczenia społecznego. Nie doszło przy tym do istotnej zmiany tych stosunków od chwili wyrokowania w sprawie [...], co powoduje związanie Sądu orzekającego w rozpoznawanej sprawie poczynionymi w tamtej sprawie założeniami i sposobem wyliczenia potencjalnej emerytury pozwanego, który nie może w obecnym procesie powoływać się na okoliczności faktyczne istniejące w chwili zamknięcia rozprawy w tamtej sprawie.

Wyrokiem z dnia 9 sierpnia 2007 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego. Sąd odwoławczy, przyjmując za własne ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji, wskazał, że w sprawach dotyczących rent uzupełniających sądy orzekające w kolejnych procesach między tymi samymi stronami pozostają związane ustaleniami faktycznymi przyjętymi w poprzednich sprawach, co do których nie następuje zmiana stosunków (art. 907 § 2 k.c. i art. 366 k.p.c). Oznacza to, że Sąd rozpoznający kolejną sprawę dotyczącą renty z tytułu tego samego wypadku przy pracy, jest związany także „metodologią” obliczania renty i danymi przyjętymi do tego wyliczenia, o ile nie ulegną one zmianie, rozumianej na gruncie art. 907 § 2 k.c. jako zmiana stosunków. Przyjęcie odmiennego założenia powodowałoby otwarcie drogi do ciągłego korygowania prawomocnego wyroku przez np. zmianę samej metody wyliczenia renty, czy też „zestawu pracowników porównawczych”. Przy tym taką samą wagę, jak ustaleniom wyroku zasądzającego pierwotną rentę, należy nadać ustaleniom kolejnych prawomocnych wyroków dotyczących tej renty, w zakresie, w jakim stwierdzają one zaistnienie „zmiany stosunków”. Stąd też, w rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy jest związany ustaleniami prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Sosnowcu wydanego w sprawie [...], co do czasu przejścia pozwanego na potencjalną emeryturę oraz co do założeń i sposobu wyliczenia tej emerytury. W rezultacie, skoro Sąd związany jest ustaleniem, że pozwany w wieku 50 lat przeszedłby na emeryturę górniczą, to nie mógł uznać, iż taka okoliczność by nie nastąpiła ani, że nie doszło do zmiany stosunków w rozumieniu art. 907 § 2 k.c. Sąd odwoławczy podkreślił, że w sprawie nie ma zastosowania art. 26 § 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, gdyż ustalenie renty wyrównawczej następuje poprzez porównanie sytuacji poszkodowanego z chwili zamknięcia rozprawy, z sytuacją hipotetyczną, która miałaby miejsce, gdyby nie doszło do wypadku przy pracy. W żadnej z tych sytuacji nie występuje możliwość zbiegu prawa do renty z prawem do emerytury. Zasądzenie renty wyrównawczej „nie służy stworzeniu dla poszkodowanego sytuacji korzystniejszej niż hipotetyczna sytuacja zakładająca niedojście do wypadku, a jedynie wyrównaniu uszczerbku finansowego”. W tej hipotetycznej sytuacji w oczywisty sposób nie może dojść do zbiegu uprawnień rentowych i emerytalnych, skoro zakłada ona, że do wypadku nie doszło. Skoro renta otrzymywana przez pozwanego z FUS jest wyższa od potencjalnej emerytury górniczej, którą pobierałby, gdyby nie uległ wypadkowi przy pracy, to pozwany nie ponosi już żadnej szkody w związku z tym wypadkiem i dlatego nie przysługuje mu już renta wyrównawcza.