Uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 5 czerwca 2008 r., sygn. III CZP 142/07

Sąd Najwyższy w składzie:

Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący), SSN Teresa Flemming-Kulesza, SSN Jacek Gudowski, SSN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca, uzasadnienie), SSN Romualda Spyt, SSN Tadeusz Wiśniewski, SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)

na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej

w dniu 5 czerwca 2008 r.,

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego,

po rozstrzygnięciu zagadnienia prawnego przedstawionego

przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego

we wniosku z dnia 23 listopada 2007 r., BSA I - 4110 - 6/07,:

"1. Czy zwolnienie od kosztów sądowych udzielone stronie w postępowaniu rozpoznawczym obejmuje także postępowanie wszczęte wniesieniem skargi kasacyjnej?

2. Czy pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do wniesienia skargi kasacyjnej oraz występowania w postępowaniu wszczętym jej wniesieniem (art. 91 k.p.c.)?"

podjął uchwałę:

1. Zwolnienie strony od kosztów sądowych w sprawie, przyznane w postępowaniu przed sądem powszechnym, nie obejmuje postępowania kasacyjnego.

2. Pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z samego prawa umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym

i nadał jej moc zasady prawnej.

Uzasadnienie

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, przedstawiając do rozstrzygnięcia przytoczone na wstępie zagadnienie prawne, wskazał na rozbieżności w orzecznictwie i niejednolitość praktyki sądowej, a także różnicę poglądów prezentowanych w piśmiennictwie (art. 60 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.).

Za poglądem, że zwolnienie od kosztów sądowych udzielone w toku postępowania przed sądem pierwszej lub drugiej instancji rozciąga się także na postępowanie wywołane skargą kasacyjną, przemawia - zdaniem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego - teza, iż choć postępowanie kasacyjne stanowi szczególny „tryb” kontroli prawomocnego orzeczenia, to jednak toczy się w sprawie, w której udzielono zwolnienia od kosztów; świadczy o tym tożsamość przedmiotu i stron postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZ 49/07, nie publ.). Ponadto, skoro zwolnienie od kosztów sądowych rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne (art. 771 k.p.c.), należy uznać, że zwolnieniem tym objęte jest całe postępowanie rozpoznawcze, a zatem także postępowanie kasacyjne, które również ma taki charakter. Pogląd ten harmonizuje z zawartą w art. 91 k.p.c. regulacją dotyczącą pełnomocnictwa procesowego, które z mocy samego prawa obejmuje umocowanie do czynności procesowych wykraczających poza tok instancji w sprawie, w tym - choć nie zostało to wyraźnie wysłowione - do wniesienia skargi kasacyjnej i jej popierania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZ 52/07, nie publ.).

Zdaniem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, można także bronić poglądu przeciwnego. W orzeczeniach, w których uznano, że zwolnienie od kosztów sądowych udzielone w toku postępowania przed sądem pierwszej lub drugiej instancji nie obejmuje postępowania kasacyjnego, Sąd Najwyższy podniósł, że postępowanie wszczęte wniesieniem skargi kasacyjnej nie stanowi prostej kontynuacji postępowania, które toczyło się przed sądami pierwszej i drugiej instancji, lecz stanowi nowe szczególne postępowanie kontrolne, uregulowane w odrębnym dziale, poza unormowaniami zwykłych środków odwoławczych, różniącym się w sposób zasadniczy od postępowań merytorycznych w sądach pierwszej i drugiej instancji (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2007 r., III CZ 3/07, nie publ. oraz z dnia 24 sierpnia 2007 r., I CZ 93/07, nie publ.).