Wyrok SN z dnia 29 stycznia 2007 r., sygn. II PK 181/06

1. Uchylenie przez Sąd Najwyższy orzeczenia komisji dyscyplinarnej, stanowiącego podstawę stwierdzenia wygaśnięcia stosunku pracy nauczyciela akademickiego nie prowadzi do restytucji ex tunc stosunku pracy, lecz stanowi podstawę roszczeń określonych w art. 56-61 k.p. w związku z art. 97 ust. 2 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.).

2. Z ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy nie mogą być potrącane bez zgody pracownika wyrażonej na piśmie inne należności niż określone w art. 87 § 1 k.p.

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk, SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 stycznia 2007 r. sprawy z powództwa Jacka B. przeciwko Politechnice W. o ekwiwalent za urlop, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 15 listopada 2005 r. [...]

I. uchylił zaskarżony wyrok w punkcie I (pierwszym) w części dotyczącej ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy za 2000 r. oraz w punkcie II (drugim) w całości i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego,

II. oddalił skargę kasacyjną w pozostałej części.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 1 marca 2005 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia we Wrocławiu zasądził od Politechniki W. w W. na rzecz Jacka B. kwotę 230,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 28 kwietnia 2000 r. tytułem ekwiwalentu za niewyko­rzystany urlop wypoczynkowy, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia.

Powód był zatrudniony w pozwanej Politechnice w okresie od 1 października 1995 r. na podstawie mianowania na stanowisku asystenta naukowo-dydaktycznego. W 1997 r. nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego w wymiarze 5 dni. W latach 1998 i 1999 wykorzystał urlop wypoczynkowy w całości. Pismem z dnia 23 maja 2000 r. powód został zawiadomiony, że łączący strony stosunek pracy wygasł z mocy prawa z dniem 27 kwietnia 2000 r. na podstawie orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej przy Radzie Głównej Szkolnictwa, utrzymującego w mocy orzeczenie Komisji Dyscypli­narnej dla Nauczycieli Akademickich Politechniki W. o wydaleniu z zawodu nauczy­cielskiego połączonego z zakazem przyjmowania do pracy w tym zawodzie. W okre­sie zatrudnienia w 2000 r. powód nie korzystał z urlopu wypoczynkowego. Strona pozwana wypłaciła mu z góry wynagrodzenie za pracę za miesiąc maj 2000 r. w kwocie 1.463 zł, dokonując następnie potrącenia z tego wynagrodzenia ekwiwalentu za niewykorzystany w całości, to jest w rozmiarze 6 tygodni, urlop wypoczynkowy w kwocie 1.936,48 zł i wypłacając różnicę w kwocie 273.22 zł. Postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2001 r., III SZ 3/00, uchylone zostało orzeczenie Komi­sji Dyscyplinarnej z dnia 27 kwietnia 2000 r., a w dniu 5 września 2002 r. zapadł wy­rok Sądu Okręgowego we Wrocławiu oddalający apelację pracodawcy od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieścia z dnia 19 kwietnia 2002 r. przywracającego powoda do pracy. Wyrok Sądu Okręgowego uprawomocnił się w dniu 11 września 2002 r., co oznacza, że ze wskazaną datą powód został przywrócony do pracy na dotychczasowe stanowisko. W rezultacie aneksem do aktu mianowania przedłużono mu okres zatrudnienia do dnia 30 września 2003 r. Na przestrzeni 2001 r. powód nie świadczył pracy, a tym samym nie korzystał z urlopu wypoczynkowego. Z urlopu takiego nie korzystał również w 2002 r., natomiast w 2003 r. wykorzystał 27 dni urlopy wypoczynkowego. Łącząca strony umowa o pracę uległa rozwiązaniu z dniem 30 września 2003 r. za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę. W miesiącach wrześniu i październiku 2003 r. strona pozwana wypłaciła powodowi ekwiwalent za cały urlop wypoczynkowy należny za 2003 r. w wymiarze 36 dni oraz za 9 urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego w roku 2002 w łącznej kwocie 3.797,68 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że powództwo zasługuje na uwzględnienie tylko w odniesieniu do ekwiwalentu za nie­wykorzystane 5 dni urlopu wypoczynkowego, przysługującego powodowi w 1997 r., przy przyjęciu niekwestionowanej przez niego wysokości wynagrodzenia za jeden dzień w kwocie 46,10 zł. W pozostałym zakresie urlop wypoczynkowy za rok 1997 został przez powoda wykorzystany w naturze, podobnie jak cały urlop za lata 1998­1999, a zatem nie należy mu się z tego tytułu ekwiwalent pieniężny. Powód przyznał, że w 2002 r. wykorzystał 27 dni urlopu wypoczynkowego, a za pozostałe 9 dni oraz za 36 dni urlopu przysługującego mu w roku 2003 r. (łącznie za 45 dni) otrzymał ekwiwalent pieniężny, co powoduje oddalenie powództwa w tej części. Odnośnie do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy za 2000 r. Sąd Rejonowy wskazał, że stosunek pracy powoda wygasł z dniem 27 kwietnia 2000 r. na podstawie art. 95 ust. 1 pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym, zgodnie z którym stosunek pracy wygasa w razie prawomocnego ukarania karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy lub wydalenia z za­wodu nauczycielskiego. Stosownie do art. 105 ust. 4 tej ustawy (w brzmieniu obowiązującym w miesiącu kwietniu 2000 r.) prawo do wynagrodzenia nauczyciela akade­mickiego wygasa z ostatnim dniem miesiąca kalendarzowego, w którym ustał stosu­nek pracy. Oznacza to, że powód posiadał prawo do wynagrodzenia za pracę za miesiąc kwiecień, ale już nie za miesiąc maj 2000 r. Wypłacone zatem przez pracodawcę wynagrodzenie za ostatnio wskazany miesiąc było świadczeniem nienależ-nym i nie może być uznane za wynagrodzenie za pracę w sytuacji, gdy w miesiącu tym nie istniał już między stronami stosunek pracy. Do świadczenia tego nie odnoszą się zatem rygory dotyczące możliwości potrącenia, które mogło być dokonane na ogólnych zasadach przewidzianych w przepisach Kodeksu cywilnego. W tym zakre­sie Sąd Rejonowy powołał się na pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1998 r., I PZP 49/94. W zakresie żądania zasądzenia ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy za rok 2001 Sąd pierwszej instancji stanął na stanowisku, że konsekwencją wyroku przywracającego pracownika do pracy jest ukształtowanie no­wego stosunku prawnego o treści istniejącej przed rozwiązaniem umowy o pracę. Orzeczenie takie restytuuje stosunek pracy o dotychczasowej treści, a zatem prowa­dzi do powstania na nowo stosunku pracy jaki istniał przed jego zakwestionowanym rozwiązaniem. Orzeczenie przywracające do pracy nie działa zatem ex tunc i nie unieważnia bezprawnego oświadczenia pracodawcy z mocą wsteczną od momentu, w jakim oświadczenie to zostało złożone, lecz restytuuje stosunek pracy ex nunc, to znaczy od dnia, w którym ziścił się ustawowy warunek w postaci zgłoszenia przez pracownika gotowości do pracy w związku z prawomocnym orzeczeniem. W konse­kwencji w okresie od ustania stosunku pracy do przywrócenia pracownika do pracy nie istnieje pomiędzy pracownikiem a pracodawcą stosunek pracy, co oznacza, że w okresie tym nie służy pracownikowi prawo do urlopu, a w rezultacie nie przysługuje mu roszczenie o ekwiwalent za niewykorzystany w naturze urlop. W omawianym za­kresie Sąd Rejonowy powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 1980 r., I PRN 100/80.