Uchwała SN z dnia 26 kwietnia 1995 r., sygn. I KZP 6/95

Prezes zarządu banku działającego w formie spółki akcyjnej, w której Skarb Państwa nie ma udziału, nie pełni „funkcji publicznej” w rozumieniu art. 239 § 1 k.k., chyba że wykonuje czynności na podstawie art. 46 i 53 prawa bankowego.

Sąd Najwyższy w sprawie Antoniego U. i Wiesława K. po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku, postanowieniem z dnia 12 stycznia 1995 r. zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni:

„Czy spółka akcyjna, w której udziałów nie posiada Skarb Państwa, jest inną organizacją społeczną w rozumieniu art. 120 § 12 k.k., a prezes zarządu takiej spółki pełni funkcję publiczną, o jakiej mowa w art. 239 § 1 k.k.?”

– uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało na tle następującej sytuacji:

Sąd Wojewódzki w Białymstoku uznał, że prezes banku działającego w formie spółki akcyjnej, w której Skarb Państwa nie miał udziałów, pełni „funkcję publiczną” i skazał go za przestępstwo określone w art. 240 pkt 1 w zw. z art. 239 § 1 k.k.

W postępowaniu odwoławczym Sąd Apelacyjny w Białymstoku powziął wątpliwość, czy bank, w którym kapitał akcyjny stanowi własność osób fizycznych, stanowi organizację społeczną, a w konsekwencji, czy prezes takiego banku pełni „funkcję publiczną w rozumieniu art. 239 i 240 k.k.”.

W związku z przedstawioną kwestią prawną należy stwierdzić, że cechy podmiotu przestępstwa indywidualnego, jakie stypizowano w art. 239 § 1 k.k., nie zostały w tym przepisie określone należycie wyraźnie, co spowodowało istotne wątpliwości interpretacyjne. Wypowiadano m.in. poglądy, że pojęcie „osoby pełniącej funkcję publiczną” jest tożsame z pojęciem „funkcjonariusza publicznego”, które określone w art. 120 § 11 k.k.; wskazywano też jednak, że pojęcie „osoby pełniącej funkcję publiczną” jest szersze od pojęcia „funkcjonariusza publicznego” i obejmuje także osobę, która nie będąc funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu art. 120 § 11 k.k. – pełni określoną „funkcję publiczną”. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy m.in. w uchwale z 3.VII.1970 r. VI KZP 27/70 (OSNKW 1970, z. 9, poz. 98), a także w uchwale składu siedmiu sędziów z 15.IV.1976 r. VI KZP 32/75 (OSNKW 1976, z. 6, poz. 72). Niezależnie od oceny trafności i aktualności dokonywanej przez Sąd Najwyższy w tych i innych orzeczeniach (np. z 14.XII.1982 r. III KR 182/82, OSNKW 1983, z. 9, poz. 73) kwalifikacji danej funkcji jako „publicznej”, należy stwierdzić, iż stanowisko Sądu Najwyższego w kwestii zakresu podmiotu przestępstwa określonego w art. 239 § 1 k.k. jest słuszne. Obecnie można uznać, że w judykaturze i piśmiennictwie dominuje pogląd, w myśl którego podmiot przestępstwa określonego w art. 239 § 1 k.k. nie jest ograniczony tylko do „funkcjonariusza publicznego”, lecz obejmuje szerszy krąg osób, które pełnią „funkcję publiczną”, nie będąc „funkcjonariuszem publicznym”. Samo pojęcie „funkcji publicznej” nie zostało jednak bliżej oznaczone w postaci ogólnej definicji, jest ono natomiast konkretyzowane przez przykładowe wskazywanie pewnych funkcji jako „publicznych” (por. cytowane orzeczenia, a w doktrynie K. Buchała: , Warszawa 1981, wyd. II, s. 676), m.in. takich, jak biegły sądowy czy członek społecznej komisji kontrolnej.