Podsumowanie 2023 roku: przegląd najważniejszych orzeczeń dla JST

Przedstawiamy zestawienie najważniejszych wyroków sądów z kończącego się 2023 r., jakie zapadły w sprawach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego bądź mogą mieć istotne znaczenie dla działalności JST. Wybraliśmy najistotniejsze – w naszej ocenie – z orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, wojewódzkich sądów administracyjnych, Sądu Najwyższego, Krajowej Izby Odwoławczej, a dodatkowo także Trybunału Sprawiedliwości UE. Niejednokrotnie rozstrzygają one ważne dla JST problemy praktyczne, które do tej pory były interpretowane niejednolicie, lub potwierdzają przyjęte już wcześniej stanowiska. Wykładnia przepisów dokonana przez sądy będzie miała istotne znaczenie także dla przyszłych spraw.Podzieliliśmy orzeczenia na kilka działów, m.in. wyodrębniliśmy wyroki dotyczące wymiaru podatków lokalnych, nieruchomości i gospodarki nieruchomościami, z zakresu planowania przestrzennego i inwestycji budowlanych, gminnej gospodarki odpadami, zamówień publicznych. Staraliśmy się robić to tak, aby ułatwić przegląd orzecznictwa urzędnikom odpowiednich działów w urzędach. Nie mogło zabraknąć orzeczeń z zakresu procedury administracyjnej, a także rozstrzygających sytuację prawną radnego i zagadnienia ustrojowe dotyczące gminy i powiatu. Łącznie zebrało się ponad 30 orzeczeń, z którymi powinni się zapoznać w zasadzie wszyscy urzędnicy, którzy chcą być na bieżąco. A zatem niech Państwo sprawdzą, czy coś Wam w mijającym roku nie umknęło! ©℗

Podatki

Niekonstytucyjna definicja budowli musi być zmieniona

► Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 lipca 2023 r., sygn. akt SK 14/21

► Sentencja: „Art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych jest niezgodny z art. 84 i art. 217 Konstytucji RP. Przepis traci moc obowiązującą po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dz.U.”.

► TK wypowiedział się o niekonstytucyjności definicji budowli z ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 70; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 2291; dalej: u.p.o.l.). W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że art. 1a ust. 1 pkt 2 u.p.o.l. budzi poważne wątpliwości co do jednoznaczności i precyzyjności określenia przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości, o czym świadczą bogate orzecznictwo sądów administracyjnych, a także bardzo liczne wypowiedzi w doktrynie prawa finansowego. Już na podstawie samego brzmienia przepisów ustawy podatkowej podatnik powinien wiedzieć, bez większych wątpliwości, czy podlega w danym stanie faktycznym opodatkowaniu, czy też nie. Tymczasem w przypadku budowli jako przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości nie jest możliwe zrekonstruowanie przedmiotu opodatkowania wyłącznie na podstawie u.p.o.l. Konieczne jest bowiem odwołanie się do przepisów ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowalne (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 682; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 2029), które również nie pozwalają na precyzyjne ustalenie – dla celów podatkowych – czy dany obiekt podlega opodatkowaniu jako budowla, czy też nie. Odesłanie do ogólnego pojęcia przepisów prawa budowlanego jako dziedziny prawa administracyjnego, a nie do samej ustawy ‒ Prawo budowlane powoduje, że określenie przedmiotu opodatkowania może nastąpić nie tylko w ustawie, lecz także potencjalnie w akcie rangi podustawowej, który zaliczałby się do prawa budowlanego. Na gruncie obowiązujących przepisów nie można precyzyjnie ustalić, które – czy to ustawowe, czy podustawowe akty prawne – należą do prawa budowlanego. Co za tym idzie – podatnik nie może mieć pewności, czy dany akt prawny, nawet rangi ustawowej, będzie przez organ podatkowy uznany za należący do prawa budowlanego, a przez to kształtujący przedmiot opodatkowania w podatku od nieruchomości w jego sytuacji faktycznej lub prawnej. Co więcej, w ocenie TK nie jest dopuszczalne regulowanie w ustawie niepodatkowej tak istotnych elementów konstrukcji prawnej podatku jak jego przedmiot. W konsekwencji TK uznał za niekonstytucyjny przepis u.p.o.l. definiujący budowlę. Przepis ten utraci moc obowiązującą po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dz.U. (czyli licząc od 18 lipca 2023 r.).