Interpretacja

TEMATY:

Interpretacja indywidualna z dnia 9 marca 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP3-1.4011.4.2023.1.MS2

Prawidłowe jest Państwa stanowisko, że w związku z dokonaniem zwrotu, po stronie Kredytobiorcy nie powstaje przychód podatkowy, a tym samym Bank nie jest zobowiązany do sporządzenia informacji o wysokości przychodów (PIT-11) i przesłania jej Klientowi jako podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, właściwemu według miejsca zamieszkania Klienta, zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w związku z art. 20 ust. 1 tej ustawy.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

2 stycznia 2023 r. wpłynął Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie obowiązków informacyjnych w związku z ugodami, które zawiera Bank ze swoimi klientami. Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 28 lutego 2023 r. (wpływ 6 marca 2023 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

Jesteście Państwo bankiem krajowym w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 2324 ze zm., dalej: „Prawo bankowe”) i podlegacie w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w podatku dochodowym od osób prawnych.

Podstawowym przedmiotem Państwa działalności jest świadczenie usług bankowych i konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych. Prowadzą Państwo działalność w zakresie obsługi klientów korporacyjnych, instytucjonalnych i detalicznych (w tym private banking) na terenie całego kraju. Państwa oferta obejmuje m.in. produkty kredytowe, oszczędnościowe, a także inwestycyjne.

W przeszłości, w ramach prowadzonej działalności bankowej, zawierali Państwo z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej (dalej: „Kredytobiorca" / „Kredytobiorcy”) umowy o pożyczkę hipoteczną lub umowy o kredyt na cele mieszkaniowe waloryzowaną/y kursem waluty obcej (w tym kursem franka szwajcarskiego) (dalej łącznie: „Kredyt” / „Kredyty”).

Postępująca w ostatnich latach deprecjacja złotego (dalej: „PLN”), w szczególności względem franka szwajcarskiego (dalej: „CHF”), przyczyniła się do pogorszenia sytuacji kredytobiorców. W rezultacie, pomiędzy bankami a częścią kredytobiorców powstały spory prawne w sprawie ustalenia, czy zawarte w umowach postanowienia, w szczególności klauzule waloryzacyjne, są postanowieniami abuzywnymi w rozumieniu art. 385(1) § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360, dalej: „Kodeks Cywilny").

W odniesieniu do zawartych przez Bank umów Kredytów (dalej: “Umowa / Umowy ), roszczenia Kredytobiorców dotyczą / mogą dotyczyć w szczególności:

a)uznania postanowień Umów za bezskuteczne na podstawie art. 385(1) § 1 i nast. Kodeksu Cywilnego, w tym postanowień w zakresie zasad ustalania kursu waluty, zasad waloryzacji do waluty obcej oraz zmiany oprocentowania,

b)stwierdzenia bezskuteczności lub nieważności całej Umowy,

c)zapłaty środków na rzecz Kredytobiorcy w związku z uznaniem za bezskuteczne postanowień Umów lub stwierdzeniem bezskuteczności lub nieważności całej Umowy.

Bank przewiduje możliwość oferowania Kredytobiorcom różnych modeli ugód. Proces ugodowy, którego dotyczy niniejszy wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obejmuje Umowy, w przypadku których zadłużenie Kredytobiorcy z tytułu Kredytu na dzień zawarcia ugody nie zostało jeszcze spłacone (dalej: „Ugoda” / „Ugody”).

Celem Ugód jest polubowne rozstrzygnięcie istniejących sporów (w przypadku, gdy Kredytobiorca wytoczył przeciwko Bankowi pozew indywidualny dotyczący Umowy, na mocy Ugody zobowiązuje się on cofnąć pozew w tej sprawie ze zrzeczeniem się roszczenia) oraz zapobieżenie przyszłym sporom o ważność i skuteczność Umów oraz ich poszczególnych postanowień, a także uchylenie niepewności w odniesieniu do roszczeń stron Umów związanych z zawarciem i wykonaniem Umów.

W związku z zawarciem Ugody, Kredytobiorcy dobrowolnie godzą się na odstąpienie od dochodzenia roszczeń wobec Banku wywiedzionych z zarzutu:

a)nieważności Umowy,

b)bezskuteczności Umowy lub

c)niedozwolonego charakteru postanowień Umowy w brzmieniu sprzed zawarcia Ugody,

- w zamian za zmianę postanowień Umowy w zakresie ich zobowiązań oraz odpowiadających im praw Banku.

Na gruncie Ugody, strony (tj. Kredytobiorca oraz Bank) potwierdzają, że ich wolą było zawarcie Umowy oraz jest jej utrzymanie w mocy, z uwzględnieniem zmian, które wynikają z Ugody.

Zmiana waluty zadłużenia oraz zwolnienie z długu Kredytobiorcy:

Po dokonaniu zmiany waluty zadłużenia, na mocy Ugody, Bank zwalnia Kredytobiorcę z długu (umarza zadłużenie Kredytobiorcy z tytułu Kredytu) w kwocie równej Kwocie Zadłużenia, a Kredytobiorca zwolnienie z długu przyjmuje (dalej: “Zwolnienie z Długu”). W związku ze Zwolnieniem z Długu, zadłużenie Kredytobiorcy wobec Banku z tytułu Kredytu zostaje spłacone w całości.

Zwrot dokonywany na rzecz Kredytobiorcy przez Bank:

Oprócz zmiany waluty zadłużenia oraz Zwolnienia z Długu, na gruncie Ugody Bank zobowiązuje się zwrócić Kredytobiorcy określoną kwotę w PLN (dalej: „Zwrot" / „Zwroty"). Zwroty są i będą rozliczane poprzez wypłatę środków pieniężnych na rachunek bankowy Kredytobiorcy wskazany w Ugodzie.

Wysokość Zwrotu jest ustalana przez Bank indywidualnie z Kredytobiorcą, w zależności od warunków Umowy (m.in. okresu jej obowiązywania, wysokości udzielonego Kredytu). Niemniej, przyjęty sposób ustalania wysokości Zwrotu nie doprowadzi do sytuacji, w której na skutek zmiany waluty zadłużenia, Zwolnienia z Długu oraz dokonania Zwrotu, Kredytobiorca - w łącznym rozliczeniu Umowy i Ugody - uiściłby na rzecz Banku kwotę niższą aniżeli otrzymana od Banku kwota finansowania (kwota kapitału Kredytu).

W związku z zawarciem Ugody, Bank i Kredytobiorca zgodnie oświadczają, że nie będą występować w przyszłości względem siebie z roszczeniami wywodzonymi z treści postanowień Umowy. Rozliczenia dokonane na podstawie Ugody mają wyczerpywać w całości roszczenia Kredytobiorcy z tytułu Umowy jakie mógłby on zgłosić (lub zgłosił) w razie zaistnienia (lub istniejącego) sporu sądowego w tym zakresie.

W związku z zawarciem Ugody, zachowana zostaje ciągłość i tożsamość wierzytelności wynikającej z Umowy z uwzględnieniem zmian, które wynikają z Ugody. Zawarcie Ugody nie stanowi odnowienia w rozumieniu art. 506 Kodeksu Cywilnego.

Uzupełnienie i doprecyzowanie stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

We wniosku Bank jednoznacznie wskazał, że oprócz zmiany waluty zadłużenia oraz Zwolnienia z Długu, na gruncie Ugody Bank zobowiązuje się zwrócić Kredytobiorcy określoną kwotę w PLN (dalej: „Zwrot"/„Zwroty"). Zwroty są i będą rozliczane poprzez wypłatę środków pieniężnych na rachunek bankowy Kredytobiorcy wskazany w Ugodzie. Stąd wynika, że tytułem (podstawą) do wypłaty środków pieniężnych w formie Zwrotu jest Ugoda między Bankiem i Kredytobiorcą. Na gruncie Ugody Zwrot jest odrębnym zobowiązaniem Banku względem Kredytobiorcy do wypłaty kwoty określonej w PLN na rachunek Kredytobiorcy. Zwrot podlega rozliczeniu „oprócz zmiany waluty zadłużenia oraz Zwolnienia z Długu". Zgodnie z Ugodą Zwrot stanowi więc osobny tytuł rozliczeń z Kredytobiorcą.

We wniosku Bank jednoznacznie wskazał, że po dokonaniu zmiany waluty zadłużenia, na mocy Ugody, Bank zwalnia Kredytobiorcę z długu (umarza zadłużenie Kredytobiorcy z tytułu Kredytu) w kwocie równej Kwocie Zadłużenia, a Kredytobiorca zwolnienie z długu przyjmuje (dalej: "Zwolnienie z Długu"). W związku ze Zwolnieniem z Długu, zadłużenie Kredytobiorcy wobec Banku z tytułu Kredytu zostaje spłacone w całości. W tym fragmencie wniosku Bank wyjaśnił, że umorzenie (Zwolnienie z Długu) prowadzi do całkowitej spłaty zadłużenia Kredytobiorcy wobec Banku z tytułu Kredytu. Innymi słowy, umorzenie sprowadza zadłużenie „do zera", czyli w takim stopniu, że dodatkowe umorzenie jest już niemożliwe (nie istnieje więcej długu).

Bank szczególnie postarał się, aby zarówno forma, jak i treść wniosku nie pozwalała pomylić Zwolnienia z Długu (umorzenia) ze Zwrotem. Dlatego przedstawił temat Zwrotu w odrębnej sekcji wniosku oraz wyraźnie zastrzegł, że Oprócz zmiany waluty zadłużenia oraz Zwolnienia z Długu, na gruncie Ugody Bank zobowiązuje się zwrócić Kredytobiorcy określoną kwotę w PLN. Stąd jednoznacznie wynika, że Zwrot podlega rozliczeniu „oprócz zmiany waluty zadłużenia oraz Zwolnienia z Długu". Zgodnie z Ugodą Zwrot stanowi więc osobny element rozliczeń z Kredytobiorcą. Skoro umorzenie sprowadza zadłużenie Kredytobiorcy „do zera", to całkowite umorzenie (Zwolnienie z Długu) nie jest tym samym co wypłata środków pieniężnych (Zwrot). Nie sposób utożsamić Zwolnienia z Długu ze Zwrotem.

Co więcej, potwierdza to także kolejny fragment wniosku: Wysokość Zwrotu jest ustalana przez Bank indywidualnie z Kredytobiorcą, w zależności od warunków Umowy (m.in. okresu jej obowiązywania, wysokości udzielonego Kredytu). Kwota Zwrotu nie musi być zatem równa kwocie Zwolnienia z Długu. Ustalana jest odrębnie przez strony Ugody. Zasadniczo więc Zwolnienie z Długu i Zwrot to dwa osobne świadczenia Banku na rzecz Kredytobiorcy.

Bank jednoznacznie zastrzegł, że przyjęty sposób ustalania wysokości Zwrotu nie doprowadzi do sytuacji, w której na skutek zmiany waluty zadłużenia, Zwolnienia z Długu oraz dokonania Zwrotu, Kredytobiorca - w łącznym rozliczeniu Umowy i Ugody - uiściłby na rzecz Banku kwotę niższą aniżeli otrzymana od Banku kwota finansowania (kwota kapitału Kredytu). Powyższe znaczy, że Zwrot stanowi niejako ekwiwalent środków pieniężnych, które wcześniej na mocy Umowy Kredytobiorca przekazał na rzecz Banku w ramach spłaty rat kapitałowo-odsetkowych od otrzymanego Kredytu. Takie wyjaśnienie Bank przedstawił także w uzasadnieniu swojego stanowiska.

Zatem zwrot jest odrębnym świadczeniem Banku na rzecz Kredytobiorcy, które Bank wypłaca na gruncie Ugody na podstawie osobnego zobowiązania wobec Kredytobiorcy i stanowi niejako ekwiwalent środków pieniężnych, które wcześniej na mocy Umowy Kredytobiorca przekazał na rzecz Banku w ramach spłaty rat kapitałowo-odsetkowych od otrzymanego Kredytu.

Pytanie

Czy w związku z opisanym w stanie faktycznym / zdarzeniu przyszłym dokonaniem Zwrotu na rzecz Kredytobiorców na podstawie Ugody, po stronie Kredytobiorców nie powstaje przychód podatkowy, a tym samym Bank nie jest zobowiązany do sporządzenia informacji o wysokości przychodów (PIT-11) i przesłania jej Kredytobiorcy jako podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, właściwemu według miejsca zamieszkania Kredytobiorcy, zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy o PIT w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o PIT?

Pragną Państwo zaznaczyć, że przedmiotem niniejszego pytania nie są skutki podatkowe Zwolnienia z Długu. Państwa pytanie odnosi się wyłącznie do skutków podatkowych na gruncie ustawy o PIT Zwrotów dokonywanych na rzecz Kredytobiorców.

Państwa stanowisko w sprawie

Państwa zdaniem, w związku z opisanym w stanie faktycznym / zdarzeniu przyszłym dokonaniem Zwrotu na rzecz Kredytobiorców na podstawie Ugody, po stronie Kredytobiorcy nie powstaje przychód podatkowy, a tym samym Bank nie jest zobowiązany do sporządzenia informacji o wysokości przychodów (PIT-11) i przesłania jej Kredytobiorcy jako podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, właściwemu według miejsca zamieszkania Kredytobiorcy, zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy o PIT w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.

UZASADNIENIE STANOWISKA

Zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy o PIT: „Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 520 i art. 52C oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych wykonuje swoje zadania.”

Z powyższego wynika, że art. 42a ust. 1 ustawy o PIT nakłada obowiązki informacyjne na podmioty dokonujące wypłat należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT. Obowiązek wystawienia wskazanej w cytowanym przepisie informacji obejmuje wszystkie podmioty, z wyjątkiem osób fizycznych, które nie są przedsiębiorcami.

W celu ustalenia, czy w analizowanym przypadku na Banku spoczywa obowiązek informacyjny, o którym mowa w art. 42a ust. 1 ustawy o PIT, należy zatem ustalić czy w związku z opisanym w stanie faktycznym / zdarzeniu przyszłym dokonaniem Zwrotu, Bank dokonuje wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o PIT, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych od podatku oraz objętych zaniechaniem poboru podatku.

Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 230, art. 23U, art. 24-240, art. 24c, art. 240, art. 3oca, art. 3oda oraz art. 3of nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów (art. 9 ust. 2 ustawy o PIT).

Katalog źródeł przychodów, których osiągnięcie powoduje powstanie obowiązku podatkowego na gruncie ustawy o PIT, został zawarty w art. 10 ust. 1 ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem: „źródłami przychodów są:

1)stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta;

2)działalność wykonywana osobiście;

3)pozarolnicza działalność gospodarcza;

4)działy specjalne produkcji rolnej;

5)(uchylony);

6)najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą;

7)kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a-c;

8)odpłatne zbycie, z zastrzeżeniem ust. 2:

a)nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,

b)spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

c)prawa wieczystego użytkowania gruntów,

d)innych rzeczy,

- jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a-c-przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany;

8a) działalność prowadzona przez zagraniczną jednostkę kontrolowaną;

8b) niezrealizowane zyski, o których mowa w art. 30da;

9)inne źródła.”

Jak wynika z powyższego, źródłem przychodów są również „inne źródła”. Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy o PIT, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się: “w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art-17.”

Katalog przychodów z innych źródeł jest katalogiem otwartym. Natomiast, zarówno w orzecznictwie jak i doktrynie wskazuje się, że zaliczyć należy do niego wyłącznie te przychody, które rodzą obowiązek podatkowy na gruncie ustawy o PIT, ale nie mogą być przyporządkowane do żadnego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt i-8b tejże ustawy [tak np. W. Modzelewski, M. Słomka (red.), Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wyd. 17, Warszawa 2022].

W rezultacie, w Państwa ocenie, w pierwszej kolejności należy ustalić, czy w związku z dokonaniem Zwrotu po stronie Kredytobiorcy dochodzi w ogóle do powstania przychodu w rozumieniu ustawy o PIT.

Przychód w rozumieniu ustawy o PIT:

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, przychodami, “z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9,10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 3oca, art. soda i art. 3of, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.”

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o PIT, przychodem są zatem:

a)w przypadku pieniędzy i wartości pieniężnych - kwoty i wartości otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym;

b)w przypadku otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń - wartości otrzymanych świadczeń [J. Marciniak (red.), Podatek dochodowy od osób fizycznych. Komentarz. Wyd. 18, Warszawa 2017].

Zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie wskazuje się, że elementem istotnym dla uznania danego świadczenia za przychód podatkowy jest uzyskanie przez podatnika realnego przysporzenia majątkowego. O uzyskaniu przychodu można mówić zatem jedynie w sytuacji, gdy podatnik uzyskuje rzeczywistą korzyść majątkową - czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych zwiększających jego aktywa (pieniędzy, wartości pieniężnych, świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń), czy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów.

Oznacza to, że nie każda otrzymana przez podatnika kwota generuje powstanie po jego stronie przychodu podatkowego dla celów PIT. Nie wystarczy bowiem zidentyfikowanie strumienia pieniądza, który płynie w kierunku podatnika. Konieczne jest ustalenie, że mamy do czynienia ze świadczeniem, które powoduje rzeczywiste wzbogacenie się podatnika (przyrost w jego majątku).

Powyższe stanowisko potwierdzają sądy administracyjne oraz organy podatkowe. Przykładowo:

‒Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: „NSA”) w wyroku z 29 listopada 2019 r., sygn. akt II FSK 799/18 stwierdził, że: „Mimo, że nie wynika to wprost z brzmienia przepisu art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Przychód jest bowiem w istocie określonym przyrostem majątkowym, a zatem jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny."

‒Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (dalej: „KIS”) w interpretacji indywidualnej z 3 marca 2022 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.905.2021.5.MAP wskazał, że: „Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega zatem dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy. (...) Wobec tego do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie zalicza się kwot uzyskanych z tytułu różnego rodzaju zwrotów nakładów własnych poczynionych za inny podmiot (...).”

‒Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 1 sierpnia 2022 r., sygn. 0114-KDIP2-2.4011.492.2022.2.IN zwrócił uwagę, że: „Przychód podatkowy jest w istocie określonym przyrostem majątkowym i jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny. O zaliczeniu danego przysporzenia majątkowego do przychodów danej osoby decyduje definitywny charakter tego przysporzenia w tym sensie, że w sposób ostateczny faktycznie powiększa ono aktywa podatnika, którymi może on rozporządzać. Za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego.”

Powyższe potwierdza, iż pomimo tego, że w literalnym brzmieniu art. 11 ust. 1 ustawy o PIT wskazuje, że przychodem są wszelkie pieniądze i wartości pieniężne otrzymane przez podatnika, nie każda otrzymana przez podatnika kwota generuje powstanie po jego stronie przychodu podatkowego dla celów PIT.

W szczególności, do powstania przychodu skutkującego realnym przysporzeniem majątkowym nie dochodzi w przypadku zwrotu wydatków na rzecz podatnika. W takiej sytuacji, koszty w pierwszej kolejności są ponoszone (finansowane) z własnych środków podatnika, a następnie są mu zwracane, w konsekwencji czego po stronie podatnika nie powstaje przysporzenie majątkowe a jedynie „wyrównanie” (całkowite lub częściowe) wcześniejszego uszczuplenia w jego majątku.

O braku przysporzenia majątkowego w takich sytuacjach wypowiadały się sądy administracyjne, w tym:

‒NSA w wyroku z 31 sierpnia 2017 r., sygn. akt II FSK 2253/15, w którym Sąd stwierdził, że: „Opodatkowaniu podlega wyłącznie definitywne przysporzenie (art. 1, art. 9 ust. 1 i 2 u.p.d.o.f.), a w przypadku zwrotu już poniesionego wydatku nie dochodzi do zwiększenia aktywów (podatnik odzyskuje aktywa, które wcześniej posiadał). Nie ma więc przedmiotu opodatkowania.”

‒Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej: „WSA") w Gdańsku z 29 stycznia 2020 r., sygn. akt I SA/Gd 1681/19, w którym Sąd stwierdził, że: „Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym ma być - co do zasady - dochód (art. 9 u.p.d.o.f), nie zaś jakikolwiek strumień pieniądza, który płynie w kierunku podatnika. Opodatkowaniu podlega wyłącznie definitywne przysporzenie (art. 1, art. 9 ust. 1 i 2 u.p.d.o.f.), a w przypadku zwrotu już poniesionego wydatku nie dochodzi do zwiększenia aktywów (podatnik odzyskuje aktywa, które wcześniej posiadał). Nie ma więc przedmiotu opodatkowania.”

Takie stanowisko zajął również WSA w Poznaniu w wyroku z 27 czerwca 2019 r., sygn. akt I SA/Po 336/19.

Reasumując powyższe rozważania, nie każdy strumień środków pieniężnych płynących w kierunku podatnika powinien być rozpatrywany jako zdarzenie skutkujące osiągnięciem przychodu podatkowego dla celów PIT. Przychód w rozumieniu ustawy o PIT jest określonym - realnym i wymiernym - przyrostem majątkowym, którego powstanie musi mieć charakter definitywny.

Brak powstania przychodu po stronie Kredytobiorców w związku z zawarciem Ugody:

Odnosząc powyższe reguły do rozważanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego, w Państwa ocenie, dla ustalenia czy w związku z dokonaniem Zwrotu dochodzi do powstania przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o PIT, w pierwszej kolejności istotne jest zgłębienie pojęcia instytucji „ugody”.

Instytucja ugody jako jednego z typów umowy jest regulowana przepisami Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 917 Kodeksu cywilnego, przez ugodę „strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.”

Cytowana powyżej definicja pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne ugody:

a)ugoda może być zawarta wyłącznie w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku;

b)celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu;

c)strony ugody dążą do osiągnięcia tego celu przez wzajemne ustępstwa (w literaturze przedmiotu podkreśla się, że z ustępstwem mamy do czynienia, gdy podmiot rezygnuje z jakiegoś warunku, wymagania, zmniejsza swoje żądania czy też odstępuje od nich. Ustępstwa mogą polegać m.in. na zrzeczeniu się uprawnień czy też zarzutów, zaciąganiu zobowiązań, obniżeniu świadczenia itp.).

Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie podkreśla się szczególną przyczynę prawną ugody. Ugodę zalicza się do kategorii umów ustalających i następczych, tj. mających na celu nadanie już istniejącemu stosunkowi prawnemu cechy pewności i bezsporności. Ugoda może zmierzać do potwierdzenia treści już istniejącego stosunku prawnego, jak i zmieniać bądź rozwiązywać ten stosunek. Natomiast, nie może ona kreować nowego stosunku prawnego [K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 30, Warszawa 2022].

Takie stanowisko zostało zaprezentowane m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 4 lutego 2004 r., sygn. akt I CK 178/03, w którym Sąd wskazał, że: „Literalne brzmienie przepisu, w którym zawarto legalną definicję ugody, jednoznacznie uzasadnia wniosek, iż o ugodzie można mówić jedynie w sytuacji, gdy reguluje ona prawa i obowiązki stron (w celu usunięcia wątpliwości lub sporu) - przy czynieniu wzajemnych ustępstw - w ramach istniejącego już stosunku prawnego. Ugoda nie może natomiast kreować nowego stosunku prawnego między stronami.”

Odnosząc powyższe do sprawy będącej przedmiotem niniejszego wniosku należy wskazać, że w związku z toczącymi się postępowaniami sądowymi jak również możliwością wytoczenia powództw cywilnych przez Kredytobiorców w przyszłości, Bank podjął decyzję o wdrożeniu procesu ugodowego. W Państwa ocenie, elementy konstrukcyjne Ugody zawieranej przez Bank z Kredytobiorcami odpowiadają charakterystyce instytucji ugody uregulowanej na gruncie Kodeksu Cywilnego. Celem Ugód jest bowiem polubowne rozstrzygnięcie istniejących sporów oraz zapobieżenie przyszłym sporom o ważność i skuteczność Umów oraz ich poszczególnych postanowień, a także uchylenie niepewności w odniesieniu do roszczeń stron Umów związanych z zawarciem i wykonaniem Umów.

Zawarcie Ugody - która stanowi podstawę do dokonania Zwrotu - wynika ze zgodnego uznania przez Bank i Kredytobiorcę, że część postanowień umownych w ramach łączącej strony Umowy może być przedmiotem sporu. W związku z zawarciem Ugody, Kredytobiorca dobrowolnie godzi się na odstąpienie od dochodzenia roszczeń wobec Banku wywiedzionych z zarzutu nieważności, bezskuteczności lub niedozwolonego charakteru postanowień Umowy w brzmieniu sprzed zawarcia Ugody, w zamian za zmianę postanowień Umowy w zakresie zobowiązań Kredytobiorcy oraz odpowiadających im praw Banku. Zgodnie z treścią Ugody, w związku z jej zawarciem, zachowana zostaje ciągłość i tożsamość wierzytelności wynikającej z Umowy z uwzględnieniem zmian, które wynikają z Ugody.

W świetle powyższego, mając na uwadze elementy konstrukcyjne instytucji ugody, tj. w szczególności fakt, że ugoda nie kreuje nowego stosunku prawnego i jest zawierana niejako „na tle” pierwotnego stosunku prawnego, w Państwa ocenie, rozliczenia z tytułu Ugody dla celów PIT nie powinny być rozpatrywane w oderwaniu od rozliczeń dokonywanych pomiędzy Bankiem a Kredytobiorcą na podstawie Umowy, w szczególności, mając na uwadze, że Ugoda modyfikuje część postanowień Umowy w zakresie zobowiązań Kredytobiorców i odpowiadających im praw Banku.

Zwrot dokonywany przez Państwa na podstawie Ugody stanowi niejako ekwiwalent środków pieniężnych, które wcześniej na mocy Umowy Kredytobiorca przekazał na rzecz Banku w ramach spłaty rat kapitałowo - odsetkowych od otrzymanego Kredytu. Podkreślenia wymaga również, że przyjęty przez Państwa sposób ustalania wysokości Zwrotu nie doprowadzi do sytuacji, w której na skutek zawarcia Ugody, w tym dokonania Zwrotu – w łącznym rozliczeniu Umowy i Ugody - Kredytobiorca uiściłby na rzecz Banku kwotę niższą aniżeli otrzymana od Banku kwota finansowania. W konsekwencji, w Państwa ocenie, nieuzasadnione byłoby opodatkowanie PIT kwot otrzymywanych na mocy Ugody tytułem Zwrotu.

Państwa zdaniem, w związku z dokonaniem Zwrotu, Kredytobiorca otrzymuje środki będące ekwiwalentem części wydatków, które były uprzednio poniesione z jego własnych środków. Kwoty te nie powodują faktycznego przyrostu w jego majątku, a jedynie częściowe „wyrównanie” wcześniejszego zmniejszenia w jego majątku. W konsekwencji, Państwa zdaniem, taka operacja nie spełnia celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów, ani poprzez zmniejszenie jego pasywów.

Pragną Państwo również zaznaczyć, że przedmiotem niniejszego wniosku nie jest Zwolnienie z Długu. Pytanie Państwa odnosi się wyłącznie do skutków na gruncie ustawy o PIT Zwrotów dokonywanych na rzecz Kredytobiorców.

Mając na uwadze powyższe, Państwa zdaniem, w związku z dokonaniem Zwrotu, po stronie Kredytobiorców nie dochodzi do powstania przysporzenia majątkowego. W tym wypadku następuje jedynie wypłata środków pieniężnych będących ekwiwalentem części wydatków poniesionych uprzednio przez Kredytobiorcę na rzecz Banku w związku z wykonywaniem Umowy, co przesądza – Państwa zdaniem - o tym, że do przychodów podlegających opodatkowaniu PIT nie powinno zaliczać się kwot uzyskanych z tego tytułu.

Pragną Państwo zaznaczyć, że brak powstania przychodu podatkowego w odniesieniu do zwrotu - na mocy zawartej ugody - środków odpowiadających uprzednio uregulowanym należnościom wynikającym z umowy kredytu potwierdzają organy podatkowe. Przykładowo, w interpretacjach indywidualnych:

‒z 14 października 2022 r., sygn. 0112-KDIL2-1.4011.699.2022.1.MKA, Dyrektor KIS wskazał, że: “(...) w związku z zawarciem Ugody Kredytobiorca otrzymuje niejako ekwiwalent środków pieniężnych, które wcześniej na mocy Umowy Klient przekazał na rzecz Banku w ramach spłaty rat kapitałowo - odsetkowych od otrzymanego Kredytu. Klient otrzymuje środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z jego własnych środków. Zatem kwoty te nie powodują faktycznego przyrostu w jego majątku, a jedynie „wyrównanie” wcześniejszego zmniejszenia w jego majątku. W konsekwencji, można uznać za Państwem, że taka operacja nie spełnia celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów ani poprzez zmniejszenie jego pasywów. Zatem, należy zgodzić się z Państwem, że w związku z zawarciem Ugody i otrzymaniem Zwrotu, po stronie Kredytobiorcy nie powstaje przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o PIT.”

‒z 1 lipca 2020 r., sygn. 0112-KDIL2-1.4011.397.2020.1.AMN, Dyrektor KIS wskazał, że: „zwrot zapłaconych Bankowi kwot dokonywany przez Bank na rzecz Klienta wskutek unieważnienia umowy kredytowej nie stanowi przysporzenia po stronie kredytobiorcy i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po stronie kredytobiorcy w związku z dokonanym zwrotem nie nastąpi realne przysporzenie majątkowe. Jak słusznie zauważył Wnioskodawca, w przypadku zwrotu świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytowej Klient otrzyma z powrotem swój kapitał (zwrot zapłaconych Bankowi kwot). Kwoty te będą stanowiły jedynie zwrot poniesionych wcześniej kosztów. Nie ma zatem podstaw, aby uznać je za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota ww. zwrotu jest obojętna podatkowo” W interpretacji tej Dyrektor KIS wskazał również, że: „Za brakiem uznania zwrotu świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytowej za przychód przemawia sama natura tej operacji. W rzeczywistości taka operacja nie spełni celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika. W takiej sytuacji Klient otrzyma z powrotem swój własny kapitał. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy. W tym wypadku brak tego rodzaju przysporzenia, a jedynie następuje zwrot korzyści, co przesądza o tym, że do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie zalicza się kwot uzyskanych z tytułu tego rodzaju zwrotu.”

Takie stanowisko Dyrektor KIS zajął również w interpretacji indywidualnej z 4 maja 2020 r., sygn. 0114- KDIP3-2.4011.449.2018.2020.7.S.LS.

Organy podatkowe potwierdzają również brak powstania przychodu podatkowego w przypadku otrzymania przez kredytobiorcę zwrotu środków, który jest dokonywany na mocy wyroku sądowego. Przykładowo, Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 25 sierpnia 2020 r., sygn. 0115-KDIT1.4011.466.2020.1.MT stwierdził, że: „Otrzymanie przez Wnioskodawcę środków pieniężnych stanowiących realizację «roszczenia o zwrot środków» nie będzie przychodem Wnioskodawcy. Czynność ta nie spowoduje uzyskania przez Wnioskodawcę przysporzenia majątkowego, wzrostu jego majątku. Wnioskodawca otrzyma zwrot własnych pieniędzy, które nienależnie wpłacił wcześniej do Banku. Pieniądze te nie będą przychodem Wnioskodawcy w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ich uzyskanie nie będzie skutkować po stronie Wnioskodawcy powstaniem obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych.”

Pragną Państwo również wskazać na interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 4 lutego 2020 r., sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.748.2019.1.BO, która dotyczy zwrotu kosztów procesu w wyniku zawartej umowy. W interpretacji tej organ podatkowy uznał, że: „Należy wskazać, że zwrócone na rzecz pracownika koszty postępowania sądowego nie stanowią przysporzenia po jego stronie i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po stronie pracownika w związku z dokonanym zwrotem kosztów postępowania sądowego nie nastąpiło realne przysporzenie majątkowe. Kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków - nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem kosztów postępowania sądowego jest obojętna podatkowo." Interpretacja ta dotyczyła co prawda innej kategorii kosztów / wydatków. Niemniej, organ powtórzył w niej wskazaną powyżej argumentację dotyczącą braku powstania przychodu w związku ze zwrotem na rzecz podatnika poniesionych wcześniej wydatków.

Mając na uwadze powyższe, w świetle przytoczonej powyżej argumentacji, w Państwa ocenie, w związku z zawarciem Ugody i otrzymaniem Zwrotu, po stronie Kredytobiorcy nie powstaje przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o PIT.

W konsekwencji, skoro, w związku z dokonywaniem Zwrotów, po stronie Kredytobiorcy nie powstaje przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, to tym samym nie sposób mówić, aby świadczenie wypłacane przez Bank na mocy Ugody stanowiło przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT. W konsekwencji, na Banku nie spoczywa obowiązek, o którym mowa w art. 42a ust. 1 ustawy o PIT.

Brak obowiązku wystawienia informacji, o której mowa w art. 42 ust. 1 ustawy o PIT w związku z dokonaniem zwrotu płatności na rzecz klienta potwierdził m.in. NSA w wyroku z 30 listopada 2021 r., sygn. akt II FSK 653/19 oraz Dyrektor KIS w cytowanej powyżej interpretacji indywidualnej z 14 października 2022 r., sygn. 0112-KDIL2-1.4011.699.2022.1.MKA.

Reasumując, Państwa zdaniem, w związku z opisanym w stanie faktycznym / zdarzeniu przyszłym dokonaniem Zwrotu na podstawie Ugody, Bank nie jest zobowiązany do sporządzenia informacji o wysokości przychodów (PIT-11) i przesłania jej Kredytobiorcy jako podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, właściwemu według miejsca zamieszkania Kredytobiorcy, zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy o PIT w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest zasada powszechności opodatkowania. W myśl tej zasady, wyrażonej w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.

Ogólne pojęcie przychodu ustawodawca zdefiniował w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Katalog źródeł przychodu, do których kwalifikuje się przychody danego rodzaju został wymieniony w art. 10 ust. 1 ww. ustawy, zgodnie z którym źródłem przychodów są m.in. wskazane w pkt 9 inne źródła.

W myśl art. 20 ust. 1 cyt. ustawy:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Katalog przychodów zaliczanych do innych źródeł nie stanowi katalogu zamkniętego, zawiera bowiem jedynie przykładowe wskazanie przychodów zaliczanych do tego źródła, o czym świadczy użycie słowa w „szczególności”. Wobec tego przychodem z innych źródeł będzie dla podatnika każde przysporzenie majątkowe, mające konkretny wymiar finansowy, otrzymane jako świadczenie pieniężne, rzeczowe lub też jako świadczenie nieodpłatne, czy częściowo odpłatne.

Na podmiotach dokonujących świadczeń z innych źródeł ciążą natomiast obowiązki informacyjne wynikające z art. 42a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem:

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych wykonuje swoje zadania.

Z informacji zawartych we wniosku wynika, że w przeszłości, w ramach prowadzonej działalności bankowej, zawierali Państwo z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej umowy o pożyczkę hipoteczną lub umowy o kredyt na cele mieszkaniowe waloryzowaną/y kursem waluty obcej (w tym kursem franka szwajcarskiego). Postępująca w ostatnich latach deprecjacja złotego, w szczególności względem franka szwajcarskiego, przyczyniła się do pogorszenia sytuacji kredytobiorców. W rezultacie, pomiędzy bankami a częścią kredytobiorców powstały spory prawne w sprawie ustalenia, czy zawarte w umowach postanowienia, w szczególności klauzule waloryzacyjne, są postanowieniami abuzywnymi w rozumieniu art. 385(1) § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360, dalej: „Kodeks Cywilny"). W odniesieniu do zawartych przez Bank umów Kredytów, roszczenia Kredytobiorców dotyczą / mogą dotyczyć w szczególności:

d)uznania postanowień Umów za bezskuteczne na podstawie art. 385(1) § 1 i nast. Kodeksu Cywilnego, w tym postanowień w zakresie zasad ustalania kursu waluty, zasad waloryzacji do waluty obcej oraz zmiany oprocentowania,

e)stwierdzenia bezskuteczności lub nieważności całej Umowy,

f)zapłaty środków na rzecz Kredytobiorcy w związku z uznaniem za bezskuteczne postanowień Umów lub stwierdzeniem bezskuteczności lub nieważności całej Umowy.

Stoją Państwo na stanowisku, że Umowy są w całości skuteczne i ważne, a podnoszone przez Kredytobiorców roszczenia nie są zasadne. Jednakże, w związku z toczącymi się już postępowaniami sądowymi jak również możliwością wytoczenia powództw cywilnych przez Kredytobiorców w przyszłości, podjęli Państwo decyzję o wdrożeniu i oferowaniu Kredytobiorcom procesu ugodowego. Bank przewiduje możliwość oferowania Kredytobiorcom różnych modeli ugód. Proces ugodowy, którego dotyczy niniejszy wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obejmuje Umowy, w przypadku których zadłużenie Kredytobiorcy z tytułu Kredytu na dzień zawarcia ugody nie zostało jeszcze spłacone. Celem Ugód jest polubowne rozstrzygnięcie istniejących sporów (w przypadku, gdy Kredytobiorca wytoczył przeciwko Bankowi pozew indywidualny dotyczący Umowy, na mocy Ugody zobowiązuje się on cofnąć pozew w tej sprawie ze zrzeczeniem się roszczenia) oraz zapobieżenie przyszłym sporom o ważność i skuteczność Umów oraz ich poszczególnych postanowień, a także uchylenie niepewności w odniesieniu do roszczeń stron Umów związanych z zawarciem i wykonaniem Umów. W związku z zawarciem Ugody, Kredytobiorcy dobrowolnie godzą się na odstąpienie od dochodzenia roszczeń wobec Banku w zamian za zmianę postanowień Umowy w zakresie ich zobowiązań oraz odpowiadających im praw Banku.

Na mocy Ugody, strony dokonują zmiany waluty zadłużenia Kredytobiorcy z tytułu niespłaconego kapitału Kredytu oraz odsetek naliczonych za okres od ostatniej spłaty rat do daty podpisania Ugody z CHF na PLN i uzgadniają wysokość zadłużenia w PLN. Przeliczenie Kwoty Zadłużenia jest dokonywane z zastosowaniem aktualnego kursu średniego Narodowego Banku Polskiego wynikającego z tabeli kursów średnich walut obcych. Oprócz zmiany waluty zadłużenia oraz Zwolnienia z Długu, na gruncie Ugody Bank zobowiązuje się zwrócić Kredytobiorcy określoną kwotę w PLN. Zwroty są i będą rozliczane poprzez wypłatę środków pieniężnych na rachunek bankowy Kredytobiorcy wskazany w Ugodzie. Wysokość Zwrotu jest ustalana przez Bank indywidualnie z Kredytobiorcą, w zależności od warunków Umowy (m.in. okresu jej obowiązywania, wysokości udzielonego Kredytu). Niemniej, przyjęty sposób ustalania wysokości Zwrotu nie doprowadzi do sytuacji, w której na skutek zmiany waluty zadłużenia, Zwolnienia z Długu oraz dokonania Zwrotu, Kredytobiorca - w łącznym rozliczeniu Umowy i Ugody - uiściłby na rzecz Banku kwotę niższą aniżeli otrzymana od Banku kwota finansowania (kwota kapitału Kredytu). W związku z zawarciem Ugody, zachowana zostaje ciągłość i tożsamość wierzytelności wynikającej z Umowy z uwzględnieniem zmian, które wynikają z Ugody. Zawarcie Ugody nie stanowi odnowienia w rozumieniu art. 506 Kodeksu Cywilnego.

W kwestii zawarcia ugody należy stwierdzić, że jest ona – jako jeden z typów umowy – regulowana przepisami Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 917 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.):

Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Powołana definicja ugody pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne tej instytucji. Po pierwsze, zauważyć należy, że umowa ta może być zawarta wyłącznie w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku. Po drugie, celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu. Wreszcie po trzecie, strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Tak więc nieodłącznym elementem ugody są wzajemne ustępstwa stron. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że z ustępstwem mamy do czynienia, gdy ktoś rezygnuje z jakiegoś warunku, wymagania, zmniejsza swoje żądania czy też odstępuje od nich. Ustępstwa mogą polegać m.in. na zrzeczeniu się uprawnień czy też zarzutów, zaciąganiu zobowiązań, obniżeniu świadczenia itp.

Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie podkreśla się szczególną przyczynę prawną ugody. Oznacza to, że ugoda nie tworzy nowego stosunku prawnego, a jedynie odnosi się do istniejącego stosunku prawnego stanowiącego podstawę powództwa, a tym samym podstawę zawarcia ugody.

W doktrynie prezentowany jest również pogląd, zgodnie z którym kauzalność ugody przejawia się w określeniu zarzutów, którymi mogą się posłużyć strony po zawarciu ugody. Tak więc ugoda jest czynnością, realizowaną w drodze wzajemnych ustępstw stron, zmierzającą do uchylenia niepewności co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnienia ich wykonania albo uchylenia sporu istniejącego lub mogącego powstać.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2439 ze zm.):

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej jest obojętne podatkowo. Przychód po stronie osoby zobowiązanej do jego spłaty pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu lub jego części, wtedy bowiem osiąga ona konkretne przysporzenie majątkowe (przychód).

Należy wskazać, że w myśl art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Natomiast art. 2 ust. 6 ww. ustawy, mówi, że:

W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że przychody pochodzą z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Zgodnie z art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego:

Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Stosownie do art. 58 § 2 Kodeksu cywilnego:

Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Powyższy artykuł określa, od strony negatywnej, zakres dopuszczalnej treści czynności prawnej. Ma zastosowanie do wszystkich czynności prawnych, zarówno do jednostronnych, jak i do umów, w tym umowy darowizny. (Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1 – 44910. Tom I, red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski, 2013 r., C.H. Beck, Wydanie 7).

Czynność prawna jest nieważna od momentu swojego powstania (ab initio). Uznanie czynności za nieważną ma wobec tego charakter pierwotny, nie następczy – czynność taka nie wywołuje zamierzonych przez strony skutków prawnych tak, jak gdyby nigdy nie istniała. Co istotne, nieważność czynności prawnej następuje z mocy samego prawa, bez potrzeby zajścia jakichkolwiek dodatkowych zdarzeń. Nie jest wymagane ani oświadczenie woli stron czynności, ani konstytutywne orzeczenie sądu.

Stosownie do treści art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego:

Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W związku z powyższym, powstała wątpliwość, czy po stronie Klientów Banku w związku z zawarciem opisanej powyżej ugody nie powstanie przychód będący przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a tym samym na Banku nie będą ciążyć obowiązki płatnika związane z obliczeniem, pobraniem i wpłaceniem do urzędu należnego podatku od takiego przychodu, jak też obowiązek sporządzenia i wysłania Klientowi oraz właściwemu urzędowi skarbowemu informacji podatkowej PIT -11.

Jak wynika z zacytowanych wyżej przepisów, opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną.

Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

W analizowanej sprawie na podstawie ugody dojdzie do zmiany waluty zadłużenia Kredytobiorcy. Przeliczenie Kwoty Zadłużenia jest dokonywane z zastosowaniem aktualnego kursu średniego Narodowego Banku Polskiego (wynikającego z tabeli kursów średnich walut obcych). Wysokość Zwrotu jest ustalana przez Bank indywidualnie z Kredytobiorcą, w zależności od warunków Umowy. Niemniej, przyjęty sposób ustalania wysokości Zwrotu nie doprowadzi do sytuacji, w której na skutek zmiany waluty zadłużenia dokonania Zwrotu, Kredytobiorca - w łącznym rozliczeniu Umowy i Ugody - uiściłby na rzecz Banku kwotę niższą aniżeli otrzymana od Banku kwota finansowania (kwota kapitału Kredytu).

Zatem w analizowanej sprawie należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że po stronie Kredytobiorców nie dochodzi do powstania przysporzenia majątkowego z tytułu otrzymanego Zwrotu. Jak słusznie Państwo zauważyli w związku z zawarciem Ugody Kredytobiorca otrzymuje niejako ekwiwalent środków pieniężnych, które wcześniej na mocy Umowy Klient przekazał na rzecz Banku w ramach spłaty rat kapitałowo - odsetkowych od otrzymanego Kredytu. Klient otrzymuje środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z jego własnych środków. Zatem kwoty te nie powodują faktycznego przyrostu w jego majątku, a jedynie „wyrównanie” wcześniejszego zmniejszenia w jego majątku. W konsekwencji, można uznać za Państwem, że taka operacja nie spełnia celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów ani poprzez zmniejszenie jego pasywów.

W związku z powyższym, mając na uwadze powołane wyżej przepisy prawa oraz przedstawione we wniosku stan faktyczny i zdarzenie przyszłe stwierdzić należy, że prawidłowe jest Państwa stanowisko, że w związku z dokonaniem Zwrotu, po stronie Kredytobiorcy nie powstaje przychód podatkowy, a tym samym Bank nie jest zobowiązany do sporządzenia informacji o wysokości przychodów (PIT-11) i przesłania jej Klientowi jako podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, właściwemu według miejsca zamieszkania Klienta, zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w związku z art. 20 ust. 1 tej ustawy.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia oraz zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

W odniesieniu do powołanych przez Państwa we wniosku interpretacji indywidualnych, stwierdzić należy, że zostały one wydane w indywidualnej sprawie i nie mają zastosowania, ani konsekwencji wiążących w odniesieniu do żadnego innego zaistniałego stanu faktycznego, czy też zdarzenia przyszłego.

Odnosząc się natomiast do powołanych przez Państwa wyroków sądów administracyjnego, wskazać należy, że stanowisko przyjęte w tych orzeczeniu nie może stanowić samodzielnej podstawy prawnej naszego stanowiska. Powyższe wynika przede wszystkim z przeszkód natury formalnoprawnej. Zgodnie bowiem z art. 153 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

‒Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

‒Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – (Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktyczne rozliczenia

Dane dokumentu

Interpretacja

Interpretacja indywidualna z dnia 9 marca 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP3-1.4011.4.2023.1.MS2